ABD İLAÇTA GÜMRÜK VERGİLERİ VE TÜRKİYENİN DURUMU
Trump yönetimi, bazı ilaçların ithalatının ulusal güvenliği ne ölçüde tehdit edebileceğine dair resmi bir soruşturma başlattığını açıkladı. Bu adım, çok sayıda ilaca gümrük vergisi getirilmesinin önünü açabilecek bir gelişme olarak uzun süredir bekleniyordu.
ABD Ticaret Bakanlığı, pazartesi günü Federal Registerde yayımlanan bir bildiride, “232. Madde Soruşturması”nın aslında 1 Nisan'da başladığını ve yalnızca ilaçları değil; aynı zamanda etkin farmasötik bileşenleri (API'ler), temel başlangıç malzemelerini ve türev ürünleri de kapsadığını belirtti. Başkan Trump, önümüzdeki haftalarda ilaçlara yönelik gümrük tarifelerinin uygulanmasının beklendiğini daha önce ifade etmişti.
Başkan Trump, Anayasa ve Amerika Birleşik Devletleri yasaları tarafından kendisine Başkan olarak verilen yetkiye dayanarak Amerikan hastalarına daha düşük reçeteli ilaç fiyatları sağlamak için çok sayıda önemli eylem yapılacağını açıkadı. Mesajda, ilaç
üreticilerinin ABD deki hastalardan çoğu zaman aynı yerlerde üretilen aynı reçeteli ilaçlar için diğer ülkelerdeki hastalardan daha fazla ücret almasına artık boş oturmayacaktır deniyor. Bu sayede, rekabetçi güçleri harekete geçirmek ve uygun fiyatlı ilaçlara erişimi artırmak için daha yüksek maliyetli markalı reçeteli ilaçlara ve biyolojik ürünler yerine jenerik ve biyobenzer alternatiflerin geliştirilmesini teşvik etmeyi amaçlıyor. Ayrıca, hükümet tarafından zorunlu kılınan indirimlerin aracılara değil hastalara aktarılmasını sağlamak, hastaların, doktorların ve işverenlerin satın almadan önce reçeteli ilaçların gerçek maliyetini görmelerini sağlamak için yeni fiyat şeffaflığı kuralları yürürlüğe konulacağı bildiriliyordu. Yürürlüğe giren maddelerden birisi sigortalı hastaların ( Medicare) insülin katılım payları sınırlandırıldı ve hastalar ve vergi mükellefleri yerine üreticiler daha büyük indirimler sağlayarak faturayı ödemek zorunda kaldılar .
ABD'nin İlaç Tarifeleri ve Türkiye’nin Şansı: Yeni Bir Tedarikçi Olabilir miyiz?
ABD ilaç tarifeleri ile Türkiye'nin ilaç endüstrisi ve ihracatının kesişiminin hem siyasi hem de ekonomik sonuçları var. ABD tarifelerinin Türkiye'yi nasıl etkileyebileceği ve her iki ülkenin ilaç pozisyonuna ilişkin bazı bağlamlar Türkiye, ABD'ye büyük bir API ihracatçısı değil, ancak özellikle bitmiş jenerik ilaçlar ve biyoteknolojik ürünler olmak üzere artan ilaç ihracatına sahip. Bazı Türk şirketleri (Abdi İbrahim, Deva, Santa Farma gibi) ABD FDA uyumlu ilaçlar üretmekte ve Kuzey Amerika'ya sınırlı miktarlarda ihracat yapabilmektedir.
Son yıllarda dünya, sadece petrol ya da çip değil; ilaç ve hammaddeleri konusunda da stratejik bağımlılık tartışmalarına sahne oluyor. Özellikle COVID-19 pandemisiyle birlikte sağlık sistemlerinin dışa bağımlılığı daha görünür hale geldi. İşte bu bağlamda, ABD’nin “232. Madde” kapsamında ilaç ithalatına yönelik soruşturma başlatması, sadece Çin ve Hindistan’ı değil, Türkiye gibi yükselmekte olan ilaç üreticilerini de ilgilendiriyor.
Türkiye’nin durumu
Türkiye, küresel ölçekte büyük bir oyuncu değil. Ancak bölgesel ölçekte güçlü: Jenerik ilaç üretimi, fason üretim ve biyoteknolojik ürünler alanında iddialı. Türk firmaları Avrupa’ya, Orta Doğu’ya ve Türkî Cumhuriyetlere düzenli olarak ilaç satıyor. Bazı firmalar, ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) standartlarını yakalama yolunda ilerliyor.
Türkiye de API’yi ithal ediyor. Üstelik büyük ölçüde Çin ve Hindistan’dan. Yani, ABD bu iki ülkeye ticari yaptırım uygularsa, Türkiye bundan dolaylı şekilde etkilenebilir. ABD, Çin ve Hindistan dışındaki “güvenilir” tedarikçilere yönelirse, Türkiye için bir fırsat doğabilir. Ancak bunun için bazı adımların atılması şart:
- API (aktif madde) üretimi yerlileştirilmeli.
- FDA ve EMA gibi uluslararası standartlara tam uyum sağlanmalı.
- Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’nun (TİTCK) kurumsal kapasitesi güçlendirilmeli ve liyakata dayalı personel politikası izlemeli
- İlaçlarda kalite kontrolu batı normlarına göre yeniden düzenlenmeli, ilaçlar ruhsat almadan önce kalite kontroluna tabi tutulmalı
- Tüm ilaçlar için biyoyararlanım-biyoeşdeğerlik mecbur hale getirilmeli
- Çok uluslu şirketlerle Ar-Ge ve üretim ortaklıkları kurulmalı.
ABD 2023 yılında Türkiyeden 8.75 milyon dolarlık farmasötik ürün ithal etmiş (ABD nin ilaç ithalatı 175 milyar dolar). Bunların dağılımı: İlaç 6.92 milyon dolar; diyagnostik kitler 1.33 milyon dolar; organ ekstreleri 219.600 dolar; insan veya hayvan kan ürünleri ve aşılar 139.800 dolar; tıbbi malzeme (gazlı bez, bandaj vs) 135.970 dolar. Görüldüğü gibi ABD nin Türkiyeden ithal ettiği ürünler devede kulak mertebesinde.
Not: Bölüm 232, 1962 tarihli Ticareti Genişletme Yasası'nda 1962 (ABD yasaları), Amerika Birleşik Devletleri Başkanı'nın, bir ithalatın ulusal güvenliği tehdit ettiği belirlenirse, ithalata tarifeler veya kotalar gibi ticaret kısıtlamaları getirmesine izin veren bir hükme atıfta bulunur