Ozempic, Wegovy, Rybelsus Kullanımına Bağlı Ciddi Sağlık Sorunları
Prof. Dr. F. Cankat Tulunay
Semaglutid içeren GLP-1 agonistleri (Ozempic, Wegovy, Rybelsus), tip 2 diyabet tedavisinin yanı sıra son yıllarda dünya çapında hızla artan kilo kaybı amacıyla yaygın kullanılmaktadır. Kullanım hacmindeki dramatik artış, klinik araştırmalarda sınırlı görülen bazı yan etkilerin gerçek yaşamda daha görünür hâle gelmesine yol açmıştır. 2024–2025 döneminde yayımlanan klinik çalışmalar ve hızla artan hukuki başvurular, özellikle gastroparezi ve non-arteritik anterior iskemik optik nöropati (NAION) gibi ciddi komplikasyonlara ilişkin endişeleri artırmıştır. 2025 sonu itibarıyla ABD’de 2.900’ü aşkın semaglutid davası ulusal çoklu-dava (MDL) sistemi altında birleştirilmiştir.
GLP-1 agonisti semaglutid, ilk olarak tip 2 diyabet için FDA tarafından onaylanmış olsa da, kilo kaybı üzerindeki etkileri nedeniyle tıbbi kullanım sınırlarını aşan şekilde popülerleşmiş ve milyonlarca kişi tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Bu olağanüstü yaygınlık, klinik araştırma verilerinde düşük görünen yan etkilerin gerçek dünyada daha sık gözlenmesine neden olmuştur.
1. Semaglutid ile İlişkili Ciddi Yan Etkiler
a. Gastroparezi (Mide Felci)
Semaglutid ile en çok ilişkilendirilen ciddi yan etki gastroparezidir.
Gastroparezi; mide düz kaslarının ve mide boşaltım fonksiyonunun belirgin şekilde yavaşlamasıyla karakterizedir.
Fizyopatolojisi
- GLP-1 reseptörleri mide motilitesini düzenlee
- Bu reseptörlerin güçlü agonizmi mide boşalmasını belirgin şekilde yavaşlatır
- Kümülatif etki bazı hastalarda kalıcı mide felcine yol açabilir.
Klinik Bulgular
- Şiddetli bulantı, kusma
- Karında dolgunluk ve ağrı
- Malnütrisyon, kilo kaybı
- Vitamin-mineral eksiklikleri
- Dehidratasyon
- Glisemik kontrol bozukluğu
- Bağırsak tıkanıklığına kadar ilerleyebilen tablo
Gastroparezi tedavisi sınırlıdır, kür sağlayan yöntem yoktur ve literatür hastalığın yaşam beklentisini azaltabileceğini göstermektedir.
b. Semaglutid ile Görme Kaybı: NAION Riski
2024 JAMA Ophthalmology çalışması, semaglutid reçetesi verilen hastalarda NAION riskinin 4–7 kat arttığını göstermiştir. (Risk of Nonarteritic Anterior Ischemic Optic Neuropathy in Patients Prescribed Semaglutide. Jimena Tatiana Hathaway ve ark., JAMA Ophthalmol, 142;(8):732-739, 2024
NAION Özellikleri
- Optik sinirin kan akımında ani bozulma
- Çoğunlukla ani ve ağrısız tek taraflı görme kaybı
- Renk körlüğü veya kontrast kaybı
- Görme kaybı çoğu hastada kalıcıdır
Semaglutid (Ozempic, Wegovy) kullanımı ile non-arteritik anterior iskemik optik nöropati (NAION) riski arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmada toplam 16.827 hasta değerlendirilmiştir. Analiz, iki ayrı hasta grubu üzerinden yapılmıştır: tip 2 diyabetli hastalar ve fazla kilolu/obez hastalar.
Tip 2 diyabetli 710 hastanın 194’ü semaglutid, 516’sı GLP-1 dışı antidiabetik ilaçlar kullanmıştır. Üç yıllık (36 ay) kümülatif NAION insidansı semaglutid kullanıcılarında %8,9, diğer ilaç kullanıcılarında ise %1,8 olmuştur. Semaglutid kullanımı NAION riskini yaklaşık 4 kat artırmaktadır (HR 4,28; %95 GA: 1,62–11,29; p < 0,001).
Fazla kilolu veya obez 979 hastanın 361’i semaglutid, 618’i GLP-1 dışı kilo verme ilaçları kullanmıştır. Üç yıllık kümülatif insidans semaglutid kullanıcılarında %6,7, diğer ilaç kullanıcılarında %0,8 olarak hesaplanmıştır. Bu grupta da semaglutid, NAION riskini belirgin şekilde artırmış olup, ilaç kullanmayanlara göre risk 7.6 misli daha fazla bulunmuştur.(HR 7,64; %95 GA: 2,21–26,36; p < 0,001).
- Bu veriler, hem tip 2 diyabetli hem de fazla kilolu/obez hastalarda semaglutid kullanımının NAION riskinde anlamlı bir artış ile ilişkili olabileceğini göstermektedir..
2. Hukuki Süreç: Ulusal GLP-1 MDL (2025)
2025 itibarıyla ABD’de:
- 2.914 semaglutid davası federal MDL (Multidistrict Litigation) kapsamında birleştirildi.
- Bu davalar Pennsylvania Doğu Bölgesi Federal Mahkemesi’nde görülmektedir.
3. Klinik Pratik İçin Çıkarımlar
Semaglutid Kullanımı Dikkatle Değerlendirilmelidir
- Diyabetli hastalarda gastroparezi semptomları maske olabilir.
- Uzun süreli semaglutid kullanımlarından sonra ani besin intoleransı veya kusma ortaya çıktığında acil değerlendirme gerekir.
Erken Bulgular Uyarı İşaretidir
- Sabahları ani başlayan görme bulanıklığı
- Tek taraflı görme kaybı
→ Acil NAION değerlendirmesi gerektirir.
Hekimler için Öneriler
- Yüksek riskli hastalarda semaglutid başlama kararı titizlikle yapılmalıdır.
- Alternatif tedavi seçenekleri gözden geçirilmelidir.
- Her hastaya gastroparezi ve NAION riskleri açık şekilde anlatılmalıdır.
4. Sonuç
Mevcut veriler, semaglutid ürünlerinin beklenenden daha ciddi gastrointestinal ve nöro-oftalmolojik yan etkilerle ilişkili olabileceğini göstermektedir. Bu bulgular, hem klinisyenler hem de sağlık otoriteleri tarafından ciddiyetle takip edilmektedir. 2025 yılı itibarıyla hızla büyüyen hukuki süreç, hem tıbbi güvenlik değerlendirmelerinin hem de ilaç güvenliği düzenlemelerinin yakın gelecekte yeniden şekillenme potansiyelini göstermektedir.
Semaglutid ürünleri halen etkili ilaçlardır; ancak bu etkinlik, risklerin dikkatli yönetilmesini, hastaların ise doğru bilgilendirilmesini zorunlu kılmaktadır.