Prof. Dr. F. Cankat Tulunay, EACPT onursal başkanı, Türkiye Akılcı İlaç Kullanım Platformu başkanı
Senelerdir gittikçe artan Türkiye’nin uyuşturucu sorunu son günlerde her gün gazete ve TV lerde gördüğümüz ölümler ile zirveye çıktı. Bu konuda tedbir alması ve eğitim vermesi gereken kurumlar maalesef başka ülkede yaşar gibi, konuyla ilgilenmedikleri gibi sorunun büyümesine sebep olmaktalar. Örneğin afyon alkaloidi olan KODEİN bütün dünyada morfin benzeri iptila yapan bir ilaç olarak ciddi testlerden sonra kullanılırken Türkiyede 30 mg kodein fosfat ihtiva eden analjezik kombinasyonu hiçbir bilimsel teste (biyoyayarlanım, klinik çalışma gibi) tabi olmadan beyaz reçete ile satılabilmektedir.
Nihayet bir süre önce sayın Cumhurbaşkanı yayınlanan KHK de uyuşturucu ile alakalı çok daha ağırlaştırılmış cezai müeyyide bulunduğunu belirterek konunun ciddiyetini ortaya koydu. Fakat bu arada söylediği ‘’eczanelere varıncaya kadar üzerine gideceğiz’’ diyerek sanki bunların eczanelerde satıldığı intibaını verdi. Türkiyede hiçbir eczane mafya tarafından üretilmiş, esrar, ektazi, heroin gibi ilaçları satmaz ve satamaz. Eczaneler Sağlık Bakanlığı tarafından ruhsat verilmiş uyuşturucu ilaçları ilaç firmalarından temin ederek, kırmızı, yeşil ve beyaz reçetelerle satarlar.
Son günlerde Türkiyede bonzainin yerini çok daha tehlikeli metamfetamin (kristal met) ve skunk (yüksek konsantrsyonda esrar etken mddesi THC ihtiva eder) gibi akıl hastalıklarına ve ani ölümlere sebep alan uyuşturucular almaya başladı. Kristal met daha ucuz olması dolayısı ile Avrupada fakirlerin kokaini olarak satılmakta. Bunlara ilave olarak özellikle hapishanelerd PREGABALİN ihtiva eden iptila yapıcı ilaçlar ve yüksek dozda kodein ihtiva eden naproksen ve parasetamol kombinasyonları problemi başladı. Narkotik polis sokaklarda binlerce kutu Lyrica ve benzerlerini yakaladı.
Tüm dünyada uyuşturucu probleminin polisiye yöntemlerle önlenemediği ve tedavi şanslarının da çok düşük olduğu gayet iyi bilinmektedir. Örneğin, en iyi şartlarda heroin iptilasında tedavide başarı oranı %30’u geçmez. Türkiyede maalesef yeteri kadar uyuşturucu tedavi merkezi olduğunu söyleyemeyiz. Türkiyede hiçbir eğitim kurumunda (ilk okuldan-üniversiteye) uyuşturucu konusunda eğitim yoktur (1980 ihtilalinden sonra göstermelikolarak emirle eğitim başlatıldıysa da tam bir fiyaskoyla sonlandı). Diğer taraftan, özellikle ailelerin bu konularda ciddi bir bilgi kaynağı yoktur.
ABD de reçeteli veya reçetesiz opioidlere (morfin, kodein vs) bağlı ölümler her geçen sene artmaktadır. 2000-2015 Yılları arasında ABD de 500.000 den fazla kişi aşırı dozdan ölmüştür. Her gün 91 kişi bu sebepten ölmekte. Reçeteli uyuşturucu (kodein türevleri) satışları 1999 dan beri 4 mislinden fazla artmış. Kodein ve benzeri ilaçlar 1991 de 76 milyon kere reçete edilirken, 2011 de bu rakam 219 milyona yükselmiştir.
İngilterede de durum farklı değil. ‘’National Health Service’’ rakamlarına göre2006 da 12 milyon olan opioid reçetesi 2016 da 24 milyona yükselmiştir. Yarı sentetik kodein türevi olan oxycodone ayni sürede 387.591 üniteden %287 artışla 1.5 milyon üniteye çıkmıştır. Morfin reçeteleri %236 artarken en tehlikeli narkotik olan fentanil %143 artış göstermiştir. Kodein oxycone ve hydrocodone gibi uyuşturuclar uluslararası kurallara göre SCHEDULE II listede yer alan uyuşturuculardır ve hepsi fizik bağımlılık yapar (http://www.mac-bsa.org/Post/sections/85/Files/Schedule%20II%20drugs.pdf). Beş mg oxycodone 30 mg oral kodeine eşdeğerdir ve kodein kronik ağrılarda (kanser ağrısı hariç) tavsiye edilmez ise de Türkiyede romatizmal ağrılar, migren, baş ağrıları gibi her türlü ağrı endikasyonu ile piyasaya verilmiş, her ne sebeple ise endikasyonlarında kanser ağrıları unutulmuştur (!!!): İngilterede yalnız kodein ve türevlerine bağlı 192.000 bağımlı bulunmakta. TÜRKİYEDE KAÇ KODEİN BAĞIMLISI VAR???
Aralık 2013 de tek bir günde Dr. M. Kostenko (West Virginia) 271 hastaya 375 reçete ile 22.000 oxycodone tablet yazıyor ve 20.000 dolar kazanıyor. Yani doktorlar torbacılık yapmaya başlıyor. Türkiyede durum çok farklı mı? 300 mg parasetamol+30 mg kodein ihtiva eden ilaç iptila yapmaktan başka hiçbir işe yaramaz. İşin garibi ilacın prospektüsünde 4-6 saat ara ile 1-2 tablet kullanılması öneriliyor. Yani günde 12 tablet tavsiye ediliyor ki bu da 360 mg kodein veya 36 mg MORFİNE eşdeğerdir. Buna ruhsat verenler acaba farmakoloji denilen bir bilimden haberdarlar mı? Ayrıca bu ilacın biyoeşdeğerlik veya biyoyayarlanım çalışması, daha önemlisi herhangi bir klinik çalışması varmıdır? Bu konuda üretici firma genel müdürüne müracaatımız cevapsız kaldı?.. Bu firma 300 mg parasetamolün hangi ağrıyı geçirdiğini açıklayabilir mi? Bu tip ürünlere ruhsat verenler de buna cevap vermeli ve yol yakınken bu ilaçları tekrar yeşil reçeteye almalıdırlar.
DEVAM EDECEK