CHINA GATE: RÜŞVET+ YOLSUZLUK+ SAHTEKARLIK+HIRSIZLIK

Prof. Dr. F. Cankat Tulunay

Türkiye Akılcı İlaç Kullanım Platformu Başkanı

Son birkaç aydır Çinde ortaya çıkan olaylar tüm dünyaya parmak ısırttı.. Çok büyük uluslararası  ilaç firmaları ilaçlarını satabilmek için bir taraftan sahte araştırmalar yaparken diğer taraftan binlerce sağlık personeline milyonlarca dolar rüşvet vermişler. Her zaman olduğu gibi bu firmalar önce bunları inkar etmişlerse de sonra yavaş yavaş itiraflara başlamışlar ve suçu Çindeki çalışanlarının üstüne atmışlardır. Çinlilerde hem kendi vatandaşlarını ve hem de yabancı ilaç firması mensuplarını tutuklamaya ve mahkemeye çıkartmaya başlamışlardır…

Her nekadar GSK patronu Sir Andrew Witty, İngilteredeki merkezin milyonlarca dolarlık rüşvet ve sahte araştırmalar için hi. bir şey bilmediğini iddia etse de skandalın bazı üst yöneticiler tarafından bilidiği ileri sürülmektedir.  Çin Halk Emniyet Bakanlığı ise, GSK nın büyük çaplı rüşvetinin seyahat acentaları tarafından doktorlara, hastanelere ve diğer ilaçla ilgili kişi ve kurumlara veridiğini açıklamıştır. Bakanlık GSK üst kademesi tarafından yapılan yolsuzluğun yanlız rüşvetle sınırlı olmadığını, bunun yanında vergi kaçakçılığı, sahte fatura kullanma gibi diğer suçlarıda incelemekte… Mızrak çuvala sığmayınca Sir (!) Andrew maalesef Çindeki bazı üst kademe yöneticiler Çinde yolsuzluk yapmıştır diyebiliyor ve kendi yöneticilerini kınıyor!!! Bu arada firmanın finans direktörü Steve Nechelput’dan ülkeyi terketmemesi isteniyor ve sorgulama başlıyor ve suçlular bülbül gibi öterek suçlarını itiraf ediyorlar. Sir Andrew ise yüzü kızarmadan firmanın 2. Çeyrekte karının 1.3 milyar sterlin arttığını belirtmektende çekinmiyor. Bu kadar kar eden firma 50-60 milyonuda rüşvet için harcayabilir herhalde!!!

Şu ana kadar yapılan araştırmada GSK nın 700 den fazla seyahat acentası vasıtası ile Çinde 490 milyon dolar dağıttıklarını ortaya çıkarttı. Çin güvenlik bakanlığından Gao GSK yetkililerinin mafya babası (godfather) gibi rol üstlendiklerini, suç örgütü gibi çalıştıklarını ve ilaçlarını satmak için her türlü kanunsuzluğun yanında kişilere kadın da temin ettiğini ileri sürmüştür. Gao’ya göre rüşvet firmanın Çindeki satış stratejisi olmuştur.

Telegraph gazetesine göre Çin GSK mensupları sahte kurum (corporate meeting) toplantıları düzenleyerek yüksek masraflar göstermekte ve daha sonra GSK çalışanları sahte toplantıdan aldıkları paraları doktorlara rüşvet olarak dağıtmakta ve bunu seyahat acentaları vasıtasıyla yapmaktalar. Ayrıca GSK bazı doktorlara şirket kredi kartı vermekte ve ilaçları reçete ettiklerinde reçete oranına göre kredi kartlarına para yüklemekteler.

Bütün bu sahtekarlıklara bir de bilimsel sahtekarlık ekleniyor. GSK tarafından Nature dergisinde  (Crucial role of interleukin-7 in T helper type 17 survival and expansion in autoimmune disease. Nature Medicine 16, 191–197, 2010) interlökin-7 ile ilgili araştırma sahte çıkıyor ve bunun üzerine GSK Çin araştırma-geliştirme direktörü görevden alınıyor. Her zaman olduğu gibi firma bunun kendilerinden habersiz yapıldığını açıklıyor ve makaleyi dergiden çekiyor!!!!.. yerseniz! (merak edenler için GSK yolsuzluk ve sahtekarlıkları ile özet bilgiler ekte verilmiştir. Mideniz sağlamsa okuabilirsiniz!!!).

Çindeki GSK yolsuzlukları bombanın pimini çekti ve diğer büyük firmalar için de soruşturmalar başladı. Şoruşturuldukça hepsinden pis kokular çıkmaya başladı. Hemen hepsi başlangıçta GSK gibi suçu inkar ettiler isede sonra kabullenmek zorunda kaldılar. Haziran 24 2013 de iki Shanghai AstraZeneca üst kademe satış yetkilisi polis tarafından tutuklandı. Hemen akabinde Astra Zeneca kendilerinin Çinde kanunsuz bir iş yapmadığını ve HENÜZ KONU HAKKINDA TAM BİLGİLERİ OLMADIĞINI (!) açıklar!!!

Pfizer daha önce çeşitli ülkelerde (Bulgaristan,Çin, Çek Cumhuriyeti, İtalya, Hırvatistan, Kazagistan, Rusya, Sırbistan) rüşvet verdiği için ABD (US Securities and Exchange Commission) yetkilileri tarafından Yabancı Ülkeler Yolsuzluk Uygulamaları gereğince cezalandırlmış ve 60 milyon dolar ödemek zorunda kalmıştı. Pfizer rüşveti daha çok devlet memurlarına ve komisyon üyelerine dağıtmış ve bu yolla satışlarını artırmış. Pfizer yetkilileri Çinde fazla reçete yazan doktorları ‘özel klüp benzeri toplantılara’ davet ederek onlara yedirip-içirmenin yanında özel eğlenceler de (!) tertip etmişler. Daha enteresanı Pfizer ilacı yazan doktorlara yazdıkları ilaçlar karşılığı puan vrerek, daha sonra doktorların topladığı puanları paraya veya cep telefonu, çay seti, gözlük gibi malzemeye çevirmişler… Bazı ülkelerde ise Akademilere davet ederek yedirip-içirme devam etmekte!!!

Hırvatistanda Pfizer çalışanları ‘BONUS PROGRAMLARI’ geliştirmişler, bu programa katılan kurum doktor ve eczacıları Pfizer ürünleri kullandığında, kuruma satılan ilaç bedellerinin belirli yüzdesi nakit, uluslararası seyahat, ailece tatil gibi usullerle kullandıran doktor veya eczacıya geri ödenmekte. Türkiyede bankalar bile bu kadar BONUS vermiyor!!!!

Wyeth (Pfizer tarafından satın alındı) beslenme ürünlerini satmak için Çin, Pakistan ve Endonezyada doktorlara nakit para, cep telefonu ve turistik tatil dağıttı. Suidi Arabistanda ise rüşvet promosyon materyallerini gümrükten geçirmek için gümrük memurlarına verildi.

AstraZeneca bu yılın 2. yarısında satışlarını Çindeki ilaç fiyatlarının düşmesine rağmen %21 artırdı. Çin yetkilileride inceleme başlattı. Ayni zamanda SANOFİ ve LİLLY de incelenmeye başlandı. Shanghai deki AstraZeneca satış elemanı tutuklandı. İki AZ çalışanı ise sorgulandıktan sonra serbest bırakıldılar.

Johnson and Johnson da diğer firmaları yanlız bırakmadı (!) ve monopolistik uygulamaları sebebi ile cezalandırıldı ve 86.000 dolar ceza ödemek zorunda kaldı (www.chinacort.org). JJ’ın şu andaki esas problemi ABD de ödeyeceği 3 milyar dolar. Kalça protezi dolayısı ile açılan 11500 dava için JJ 3 milyar dolara anlaşma (hasta başına ortalama 300.000 dolar) sağlayabilecek. Şu ana kadar JJ hatalı protezi için doktor ve hastalara tıbbi bedel olarak 1 milyar dolarında ödeme yaptı.

SANOFİ Shanghai ofiside kısa bir süre önce Çinli yetkililer tarafından ziyaret edildi (!). Sanofi ziyaret sebebini anlamadıklarını bildirdiyse de Çinliler neden ziyater ettiklerini çok iyi biliyorlardı. LİLLY de ziyaaretlerden nasibini aldı ve sorulara şimdilik e-mail ile cevap verdi. Beş gün önce ise Lilly’nin eski üst kademe yöneticisi 2011-2012 yıllarında özellikle insulin satışları için verdiği rüşvetler dolayısı ile 5 milyon dolar cezaya çarptırıldı (21st Century Business Herald, a Chinese newspaper). Eski Lilly idarecisi Wang Wei, Lilly’nin durumunun GSK dan farksız ve ayni ciddiyette olduğunu da açıklamasından sonra Lilly böyle bir elemanları olmadığını açıkladı (!)

Her ne hikmetse büyük firmalar Çinde seyahat acentalarını bulmuş ve ayni yöntemleri kullanmış ve milyonlarca dolar rüşvet dağıtmışlar. ABD de 30 milyar dolardan fazla ceza ödeyen bu firmalar Çinde ödedikleri veya ödeyecekleri birkaç milyon dolar vız gelir… Olay yanlız Çinde mi? Keşke Türkiyede de Çindeki yetkililer olsun ve kutu başı hangi firmaların kaç lira ödediğini, verilen hediyeleri, turistik seyahatleri vs incelese. Basına akseden milyarlık rüşvet olayları bile ört-bas edilmiş, yetkililer 3 maymunu oynamışlardır.