T.C.Anayasası 56.Madde

“Herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir. Devlet herkesin hayatını beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlama; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak, işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenler. Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimdeki sağlık ve sosyal kurumlardan yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir. Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.”

Anayasamıza göre sağlık, temel bir insan hakkı olarak ilan edilmiştir. Bu, Devletin halkının sağlığından sorumlu olduğu anlamına gelir. Bu nedenle, sağlık hizmeti bir kamu hakkıdır ve bu bakımı tüm insanlara eşit ölçüde sağlamak hükümetlerin sorumluluğundadır. Bu bağlamda, sağlık hizmetleri, mevcut bilgi ve kaynakların kullanımı yoluyla toplumun sağlık gereksinimlerini karşılamak üzere tasarlanmıştır. Topluma sağlık hizmeti sunmanın en iyi yolunun birinci basamak sağlık hizmetlerinden geçtiği artık tam olarak anlaşılmıştır ve sosyal politika, MS 2000 yılına kadar Herkes için Sağlık hedefine yönelik olarak birinci basamak sağlık hizmetlerine dayalı sağlık sistemleri oluşturmak için formüle edilmiştir. Buna göre, birinci basamak sağlık hizmetleri "bireyler için evrensel olarak erişilebilir ve onlar için kabul edilebilir hale getirilen temel sağlık hizmeti, tam katılımları yoluyla ve toplumun ve ülkenin karşılayabileceği bir maliyetle".

Birinci basamak sağlık hizmetleri, adil dağıtım, toplum katılımı, sektörler arası koordinasyon ve uygun teknoloji olmak üzere dört temel ilkeye dayanmaktadır. Birinci basamak sağlık hizmetlerinin uygulanması, sağlık hizmetlerinin temel bileşenlerini kapsayan sekiz hizmet unsuru üzerinden gerçekleştirilmektedir. Bu kavram günümüzde Evrensel Sağlık Sigortası olarak yeniden tanımlanmıştır. Evrensel Sağlık Sigortası'nın amacı, tüm insanların finansal sıkıntı çekmeden ihtiyaç duydukları garantili kalitede, uygun fiyatlı, hesap verebilir ve uygun sağlık hizmetlerini almalarını sağlamaktır. Birinci basamak sağlık hizmetlerinin temel unsurlarından biri temel ilaçların sağlanması olsa da, evrensel kapsamın gerçekleştirilmesinin önemli bir yönü de temel ilaçlara, aşılara ve tıbbi teknolojilere erişim sağlamaktır. [9,10] Toplamda, temel ilaçların bulunabilirliği, erişilebilirliği ve satın alınabilirliğinin bir sağlık sisteminin ana bileşeni olduğu yaygın olarak kabul edilmiştir.

Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa ve Birleşik Krallık gibi gelişmiş ülkelerde, Klinik Kılavuzlar kavramı yıllardır moda olmuştur. Klinik kılavuzlar, klinik tanı kriterleri, terapötik uygulama kılavuzları ve hastalıkların yönetimi için kılavuzlar temel alınarak geliştirilmiştir. Klinik kılavuzlar, belirli hastalıkları ve koşulları olan kişilerin uygun tedavisi ve bakımı hakkında önerilerdir ve mevcut en iyi kanıtlara dayanır ve sağlık uzmanlarına çalışmalarında yardımcı olur, ancak bilgi ve becerilerinin yerini almaz. İyi klinik kılavuzlar, sağlık hizmetlerinin kalitesini iyileştirmeyi amaçlar ve sağlık hizmeti sürecini değiştirebilir ve insanların mümkün olduğunca iyi olma şansını artırabilir. Bu konuda seneler önce Klinikfarmakoloji Derneği öncülüğünde Türkiye için ‘’Klinik tanı ve tedavi’’ rehberi hazırlanması için çalışmalar yaptık ve örnek rehber taslakları hazırladık. Her şeyde olduğu gibi bu konuda da zamanın bazı Sağlık Bakanlığı bürokratlarının işgüzarlığı ile bir-kaç gün içinde bir rehber hazırlandı. Bu rehberin bazı bölümleri tek bir bakanlık uzman hekimi tarafından yazılmış ve birçok yanlışla doluydu. Sağlık Bakanına yaptığımız müracaat üzerine bu rehber çöpe atıldı. Halen birçok klinik uzmanlık derneklerinin hazırladığı tanı ve tedavi rehberleri mevcut fakat bunlara uyanlar maalesef azınlıkta. Özellikle birinci basamak için hazırlanacak rehberlerin kullanımı için gerekli çalışmaların yapılması şarttır, aksi takdirde rehberler rafta kalır. Amerikan Tıp Sıtandartları Enistitüsü (AIMS) tarafından hazırlanan rehber çeşitli rehberler bekleneni vermemiştir (https://www.ahrq.gov/gam/summaries/index.html). Buna mukabil İngilterede NICE (National Institute of Clinical Excelence) ve İngiltere HNS (Ulusal Sağlık Servisi) tarafından hazırlanan rehberler özellikle yaptırımları sebebi ile çok başarılı olmuştur. Türkiye için de uyulması mecburi birinci basamak standart tanı ve tedavi rehberi şarttır.

STANDART TANI VE TEDAVİ REHBERLERİi:

DSÖ tarafından hazırlanan ‘model ’Essential Medicines’’ temel ilaç rehberi (ekte sunulmuştur) toplumun büyük kısmının ihtiyaç duyduğu ilaçları kapsar. DSÖ tarafından yayınlanan ilk rehber 1977 yılında yayınlanmış ve başkanlığını yaptığım Klinikfarmakoloji Derneği tarafından tercüme edilerek derneğin yayın organın olan Farmakoloji ve Tedavi dergisinde yayınlanmıştır (TULUNAY,F.C.,: The selection of essential drugs (translated from WHO Technical Report Series, No:615). Pharmacology and Therapy,1:5, 1978). Temel ilaçlar halk sağlığına uygunluk, etkinlik ve güvenlik kanıtları ve karşılaştırmalı maliyet etkinliği dikkate alınarak ilkelerin ihtiyaçlarına göre seçilir. Temel ilaçlar kavramının uygulanmasının esnek ve belirli durumlara uyarlanabilir olması amaçlanmıştır ve bu temel ilaçların sağlanması ülkenin önemli bir sorumluluğu olarak kabul edilmiştir. Özellikle Türkiye gibi ilaç fiyatların her geçen gün arttığı ve birçok hastanın katkı payını bile ödeyemediği ülkelerde bu rehberler sayesinde toplumun büyük kısmı tedavi imkanından faydalanabilir. Ülkeye göre hazırlanmış temel ilaç listesinde olmayan ilaçların geri ödenmesi yapılmaz ve ya değişik oranda (%20-90) katkı payı alınır.

Ulusal formülerler ve reberlerle tutarlı olmalıdır ve rehberler genel bir kural olarak şunları yapmalıdır:

1.Tıbbi durumu tedavi etmek için gerekli olan en az ilacı kullanın

2. Uygun maliyetli tedaviyi seçin, ucuz ilacı değil

3. Temel ilaçları kullanın (yerel ve ulusal formülerlerden)

4. Uygun olduğunda birinci, ikinci ve üçüncü basamak ilaçları verin

5. Doz ve süre, kontrendikasyonlar ve yan etkiler sağlayın.

Standart tedavi rehberlerinin avantajları

STR'ler hastalar, sağlık hizmeti sağlayıcıları, tedarik yöneticileri ve sağlık politikası yapıcıları için bir dizi potansiyel avantaj sunmaktadır. Hastalar için Reçete yazanlar arasındaki tutarlılık, kafa karışıklığını azalttır ve uyumu artır. Reçete edilen en etkili tedaviler İlaçlar sadece ihtiyaç duyulduğunda reçete edilirse ilaçlara daha iyi erişim sağlanır ve istenmeyen ilaç reaksiyonlarını ve ilaca bağlı diğer komplikasyonları en aza indir. İlaç bütçesini daha verimli kullanarak maliyetleri kontrol etmek için bir yöntem sağlar.  

Standart Tedavi Rehberlerinin Dezavantajları

Her ne kadar standart tedavi rehberlerinin bazı dezavantajları olsa da nadiren genel hasta sonuçları üzerinde ciddi etkileri olduğu kanıtlanmıştır. Yanlış veya eksik rehberler, sağlayıcılar için yanlış bilgi sağlayacak ve bu nedenle yarardan çok zarar verecektir. Rehberler en güvenilir bilgilere dayanmayabilir Rehberlerin güncellenmesi zor ve zaman alıcıdır ve düzenli bir programda yapılmalıdır, aksi takdirde çok hızlı bir şekilde geçerliliğini yitirirler Rehberler  toplumu tedavi etmek için hazırlanır, bireysel hasta için değil. Rehberler bazen yanlış bir güvenlik duygusu sağlar, yani birçok doktor, belirli bir standart tedaviye uyar uymaz belirli bir hastayı değerlendirmelerini sınırlayacaktır. Bir rehberin risk-faydasına bakıldığında, çoğu otorite bir rehberin faydalarının herhangi bir risk veya dezavantajdan çok daha ağır bastığı görülür. Rehberler hastalık odaklıyken, formüler kılavuzları daha çok ilaca yönelik belgelerdir. Bu iki belge, Tedavi komitesinin rasyonel ilaç tedavisi sağlama çabalarının özünü oluşturmaktadır.

Tıp eğitiminin dibe vurduğu ülkemizde acilen BİRİNCİ BASAMAĞA YÖNELİK STANDART TANI VE TEDAVİ REHBERİ yayınlanmalı uygulama mecburi hale getirilmelidir. Bu gün tıp fakültelerimizin çoğunda yeteri öğretim üyesi bulunmamaktadır. Özellikle vakıf ve özel tıp fakülteleri kar amacı ile minimum akademik kadro ile eğitim vermekte ve öğretim görevlilerinin (özellikle temel bilimlerde) çok büyük kısmı ya emekli, doktor öğretim üyesi veya öğretim görevlileri olarak eğitim vermektedirler.

İngiltere’de olduğu gibi zorunlu durumlar dışında rehber dışında ilaç yazılamamalıdır. Tabii ki buna öncelikler ilaç firmaları ve beraberlerinde cepten firmalara bağlı akademisyen, doktor ve eczacılar karşı çıkacaktır. Özellikle basın ve yayın organlarında firmalar tarafından teşvik edilen (!) sözde yazarlar kamuoyu baskısı için canla-başla çalışacaklardır. Her ne kadar SGK tarafından bedeli ödenecek ilaçlar tesbit edilse de ilaç firmalarının pozitif (!) rolleri unutulmamalıdır. 2003 Yılında Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanmış ‘’Birinci Basamağa Yönelik Tanı ve Tedavi Rehberi’ni bile çok az hekim görmüştür.

İLAÇTA GERİ ÖDEME: UCUZ İLAÇ YOKTUR UCUZ TEDAVİ VARDIR! ÇOK UCUZ İLAÇLA ÇOK PAHALI TEDAVİ YAPILABİLR, ÇOK PAHALI İLAÇLA ÇOK UCUZ TEDAVİ YAPILABİLİR…….

İlaçlara yapılan harcamaların artması, sağlık sistemlerinin sürdürülebilirliğini etkilemektedir.  Küresel ilaç pazarının 2027 yılına kadar yıllık %3-6 oranında büyüyeceği ve 2023 yılına kadar 1,9 trilyon ABD dolarını aşacağı tahmin ediliyor. Başta onkoloji, immünolojik, anti-diyabetik ve obezite ilaçları olmak üzere yılda ortalama 65 yeni ilacın piyasaya sürülmesi beklenmektedir ve bu da sürekli bir yenilikçi ürün akışından kaynaklanmaktadır. İlaçlar aynı zamanda cepten ödemelerin (katkı payları ve ilaç bedelinin kişi tarafından ödenmesi) özellikle az gelirli kişiler için büyük mali yük getirmektedir. Bir yandan, aşırı tanı, uygunsuz reçeteleme ve ilaç kullanımı aşırı tedaviye, uygun olmayan tedaviye ve sağlık tehlikelerine yol açarken öte yandan, uygun fiyatlı ilaçlara erişim eksikliği, sağlık hizmetlerine erişimin önünde önemli bir engel olmaktadır. İlaç harcamaları en zengin ülkeler için bile altından kalkınalamayacak bir yük getirmektedir. Halen ABD de başkanlık ve parlamento ilaç fiyatlarını ucuzlatmak için çeşitli çalışmalar yapmakta ve üç büyük ilaç firmasının yönetimkurulu başkanları parlamentoda sorgulanmaktadırlar. Avrupada hemen her ülkede politik ve ilaç firmalarının baskısından arındırılmış bilimsel kurullar bedeli ödenecek ilaçları tanımlamakta. Belirlemeler Türkiyede olduğu gibi genel müdürlerin veya daire başkanlarının seçtiği kişiler tarafından değil tamamen bilimsel  veriler  ve farmakoekonomik prensipler dahilinde bağımsız uzmanlar tarafından yapılmaktadır.

Bir hastalık için geri ödemesi yapılacak ilaçlar: hastalığınciddiyeti, ilacın klinik etkinlik (efficacy), etkililik (effectiveness) ve emniyetine göre seçilir.

FARMAKOEKONOMİ:

Farmakoekonomi, farmasötik ürün ve hizmetlerin maliyet ve sonuçlarının belirlenmesi, ölçülmesi ve karşılaştırılması ile ilgilenen bir sağlık ekonomisi dalı olarak kabul edilebilir. İlaç araştırmalarını, üretimini ve dağıtımını, depolanmasını, fiyatlandırılmasını ve insanlar tarafından daha fazla kullanılmasını birleştiren ekonomik bir ilişki kurulmasına yardımcı olur. Farmakoekonomi, aynı terapötik ilaç sınıfındaki iki ilacı karşılaştırırken, doğru hastaya doğru zamanda doğru ilaca satın alınabilirliği ve erişimi değerlendirirken karar vermede çok yardımcı olabilir. Bu, bir üreticinin bir ilaçla ilgili iddialarının haklı olduğuna dair hesap verebilirliğin sağlanmasına yardımcı olur. Farmakoekonomik analizlerde: Cost-of-illness analysis (hastalık maliyet analizi), COI), budget-impact analysis (bütçe etki analizi), cost-comparison analysis (maliyet karşılaştırılması), cost-minimization analysis (maliyet minimizasyon analizi), cost-effectiveness analysis (maliyet etkinlik analizi), cost-utility analysis (maliyet fayda analizi), cost-consequence analysis (maliyet sonuç analizi), ve cost-benefit analysis (maliyet fayda). Ayrıca Karar ağaçları (desicion tree) ve Markov modelleri dahil olmak üzere yaygın olarak kullanılan modelleme yöntemleri de kullanılmaktadır.

Metod                                       Maliyet             Sonuç

Cost-of-illness                              Dolar                Değerlendilmedi

Cost-minimization                        Dolar                 Karşılaştırmalı gruplarda eşdeğer olduğu varsayılmıştır

Cost-benefit                                Dolar                 Dolar

Cost-effectiveness                        Dolar                 Doğal birimler veya etki birimleri

Cost-utility                                  Dolar                Yaşam Kalitesine göre ayarlanmış yaşam yılları

Sonuç değerlendirmeleri için önerilen modeller

A. İlaç tedavisinin ve ilgili hizmetlerin değerlendirilmesinin her zaman ekonomik, klinik ve insani sonuçların değerlendirmelerini içermesi gerektiğini önermiştir.

B. Ekonomik, klinik ve insancıl sonuç (ECHO) modeli, tıbbi bakımın sonuçlarını üç genel boyutta düzenler: klinik, ekonomik ve insancıl.

1. Ekonomik sonuçlar—tıbbi tedavi alternatiflerinin sonuçlarıyla karşılaştırıldığında doğrudan, dolaylı ve maddi olmayan maliyetler.

2. Klinik sonuçlar—hastalık veya tedavi sonucu ortaya çıkan tıbbi olaylar

3. Hümanistik sonuçlar—hastalığın veya tedavinin hastanın fonksiyonel durumu veya yaşam kalitesi üzerindeki sonuçları, örneğin fiziksel işlevsellik, sosyal işlevsellik, genel sağlık algıları ve refah gibi çeşitli boyutlarda ölçülür.

BAZI ÜLKELERDE GERİ ÖDEME ŞEKLİ

ABD:

Amerika Birleşik Devletleri, dünyadaki ilaç harcamalarının ve inovasyonunun en büyük payına sahiptir ve ilaç fiyatlandırma rejimi, çok ödemeli modeli ve ABD'deki ilaç fiyatlandırması ve geri ödeme kararlarını toplu olarak etkileyen benzersiz pazar erişim gereksinimleri katmanı göz önüne alındığında en karmaşık olanıdır. Son federal mevzuatla, Enflasyon Azaltma Yasası'nın ‘’Reçeteli İlaç Fiyatlandırma Reformu’’ hükümleri, belirli federal programlar kapsamında fiyatlandırma rejimini önemli ölçüde değiştiriyor. ABD sağlık sistemi hem özel hem de kamu sağlık sigortası kapsamını içerir. Bir ilaç ürününün kapsanıp kapsanmayacağı ve hangi fiyattan karşılanacağı, her bir ödeyicinin sağlık sigortası planları için kapsamı, kodlaması ve ödeme kriterlerine göre belirlenir. Devlet tarafından finanse edilen en büyük programlar, planların tüzük veya yönetmelikle belirlenen ayrıntılı gerekliliklere tabi olduğu Medicare ve Medicaid'dir. Kamu planlarından çok daha fazla Amerikalıyı kapsayan özel planlar, kapsam ve geri ödeme tespitleri yapmak için daha fazla esnekliğe sahiptir. Tüm planlar, plan yararlanıcılarının belirli ilaç ürünlerine erişimini etkileyebilecek çeşitli maliyet sınırlama önlemleri uygular. Sigortası olmayan veya ilaç satın alma ihtiyaçlarını desteklemek için yetersiz teminatı olan Amerikalılar için, gerekli ilaçlara erişimi sağlamak için bir dizi kamu güvenliği ağı programı veya özel yardım programı (üretici yardımı dahil) mevcut olabilir. Sonuç olarak ABD de ilaç geri ödemesi sigorta şirketine ve sigortalının aldığı poliçenin özelliğine göre yapılır ve buna bağlı olarak hastalar değişik seviyelerde katkı payı öderler.

Amerikalıların %90'ından fazlasının bu tür özel veya kamu planları aracılığıyla sağlık sigortası vardır; bununla birlikte, önemli sayıda Amerikalının herhangi bir sağlık sigortası kapsamı yoktur (acil dışında hiçbir sağlık hizmeti ve ilaç alamazlar). Kapsama verilerinin mevcut olduğu en son yıl olan 2021'de, 327,5 milyonluk ABD nüfusu aşağıdaki gibi kapsama sahipti: 217,9 milyonu istihdama dayalı planlar aracılığıyla olmak üzere 178,7 milyonu özel planlar kapsamında; 58.5 milyon Medicare kapsamında; 58.8 milyon Medicaid kapsamında; 2.97 milyon, Gaziler Sağlık İdaresi ve Sivil Sağlık ve Tıp Programı aracılığıyla kapsama alındı; ve 28,3 milyonu sigortasızdı. 2019'da, cepten yapılan harcamaların ilk %1'lik dilimindeki kişilerin cepten maliyetleri yılda ortalama 19,500 ABD dolar ve cepten yapılan harcamaların ilk %10'undaki kişilerin cepten maliyetleri yılda ortalama 5,390 ABD dolarıdır.

Daha fazla bilgi için:

Drug Pricing Regulation in the U.S., UK, and EU: Assessing Trade-offs (https://www.americanactionforum.org/insight/drug-pricing-regulation-in-the-u-s-uk-and-eu-assessing-trade-offs/#ixzz8Zzk6qgi8)
 A primer on brand-name prescription drug reimbursement in the United States, J Manag Care Spec Pharm. 2024 Jan; 30(1): 99–106.: USA Pricing & Reimbursement Laws and Regulations 2023 (https://www.globallegalinsights.com/practice-areas/pricing-and-reimbursement-laws-and regulations/usa/#:~:text=Through%20the%20FFS%20system%2C%20states,provide%20benefits%20to%20eligible%20individuals.)

The U.S. endures the highest pharmaceutical prices in the world. (https://craftmediabucket.s3.amazonaws.com/uploads/AV-DrugPrices-OnePager_Final.pdf)

FIRANSA

SMR (service médical rendu, tıbbi hizmen servisi), hastalığın ciddiyetini ve ilaçla ilgili verileri dikkate alarak bir ilacın tıbbi değerini temsil eder: klinik etkinliği, etkenliği ve güvenliği; ilacın terapötik stratejideki yeri ve terapötik alternatiflerin varlığı veya yokluğu; tedavi türü (önleyici, iyileştirici veya semptomatik); ve halk sağlığı etkisi (örneğin, hastalığın yükü veya sağlık sistemi üzerindeki etkisi). Union nationale des caisses d'assurance maladie (UNCAM)(Ulusal sağlık sigortaları birliği) nin geri ödeme oranları uyguladığı beş SMR seviyesi vardır.

ALMANYA

Yasal sağlık sigortanız varsa, reçete ücretinin %10'u kadar küçük bir nominal ücret ödemeniz beklenir (en az 5 Euro ve en fazla 10 Euro). Özel sigortalıysanız, genellikle tüm masrafları peşin ödersiniz ve daha sonra sigorta şirketinizden geri ödeme talebinde bulunursunuz.

Genel bir kural olarak, GKV yalnızca reçeteli ilaçları kapsar. Yaşam tarzı ilaçlar (örneğin saç dökülmesinin tedavisi için) gibi bazı ilaçlar kapsam dışındadır. Ayrıca, Sağlık Bakanlığı, amaçlanan tıbbi hedeflere ulaşmak için "gereksiz" olarak kabul edilen ve bu nedenle geri ödenemeyen ilaçların bir listesini hazırlamıştır. Bu negatif liste esas olarak bitkisel ilaçları ve OTC ilaçlarını içerir. OTC'ler yalnızca 18 yaşına kadar olan çocuklar ve ergenler için ve yetişkinlerde bazı kronik rahatsızlıkların tedavisi için geri ödenecektir. Referans fiyatın %30 altında fiyatlandırılan ilaçlar cepten yapılan ödemelerin dışında tutulabilir. Endikasyon dışı kullanım için reçete edilen ilaçlar, belirli koşullar yerine getirilmedikçe geri ödenemez: bu endikasyon için yetkili bir ürün mevcut değildir, kullanımı yaşamı tehdit eden bir hastalığı tedavi etmeyi amaçlamaktadır ve bilimsel veriler, tedavi başarısı olasılığının yanı sıra olumlu bir risk/fayda dengesi olduğunu göstermektedir.

Almanya'nın yaklaşık 83 milyon nüfusu var. 73,2 milyon vatandaş GKV (Gesetzliche Krankenversicherung = yasal sağlık sigortası) kapsamındadır, yaklaşık 8,7 milyon vatandaş PKV (Özel Krankenversicherung = özel sağlık sigortası) kapsamındadır ve vatandaşlar devlet yardımı ile sigortalıdır. GKV, yaklaşık100 yasal sağlık sigortası tarafından sağlanmaktadır. Bu GKV fonları kapsamlı sağlık hizmeti sağlar. GKV, yalnızca belirli şartların (yıllık gelir, serbest meslek vb.) karşılanması durumunda PKV lehine bırakılabilen zorunlu bir sigorta sistemidir. Alman vatandaşları için sağlık sigortası zorunludur

Daha fazla bilgi için:

Reimbursement of Pharmaceuticals in Germany (https://www.iges.com/e15094/e15095/e15096/e17469/IGES_Reimbursement_Pharmaceuticals_Germany_2020_2021_WEB_ger.pdf): https://www.health-insurance.de/statutory-health-insurance/benefits/mandatory/co-payments/

İTALYA

Geri ödenebilir ilaçlar İtalya'da iki farklı sınıfa ayrılır: A Sınıfı, ciddi ve kronik hastalıklar için ilaçlar; H Sınıfı, sadece hastane ortamında dağıtılan ilaçlar. C Sınıfı ilaçlar, maliyeti İtalyan Ulusal Sağlık Servisi tarafından karşılanmayan ve daha sonra tamamen vatandaşlar tarafından ödenen ilaçlardır. C Sınıfı Maddeler: Genellikle reçeteli sakinleştiricileri ve Klonazepam, diazepam (Valium) ve Hidrokodon (Vicodin) gibi reçeteli narkotikleri içerir; Ayrıca meskalin, mantar ("psilosibin") ve benzeri halüsinojenik ilaçlar. D Sınıfı Maddeler: Genellikle Esrar ve Fenobarbital.

A Sınıfı: Maliyeti tamamen SSN tarafından karşılanan temel ilaçlar (özel yasaların öngördüğü maliyet paylaşımı biçimlerine tabidir). Bu ilaçlar sadece hastanelerde kullanılacaksa H harfi ile tanımlanır. A sınıfında listelenen tüm ilaçlar reçeteli ilaçlardır. C Sınıfı: Maliyeti tamamen hasta tarafından karşılanan diğer ilaçlar; bu sınıf, OTC'leri ve SOP'leri ve SSN tarafından geri ödemesi henüz müzakere edilmemiş piyasada halihazırda satılabilecek ürünleri içerir. Ayrıca, bazı reçeteli ilaçlar da C sınıfında listelenmiştir (ilacı satın almak için reçete gereklidir, ancak fiyatı hasta tarafından ödenir). OTC'ler ve SOP'ler geri ödenmez.

Daha fazla bilgi için:

İtalya'da fiyatlandırma ve geri ödeme (https://www.globallegalinsights.com/practice-areas/pricing-and-reimbursement-laws-and-regulations/italy/)

KANSER İLAÇLARINDA GERİ ÖDEME

DÜNYADA HİÇ BİR ÜLKEDE BİLİNEN-KULLANILAN TÜM KANSER İLAÇLARININ GERİ ÖDEMESİ YOKTUR. Her ülke kendi bütçe imkanları, hastalık cinsi ve ilaçların etkenliğine göre kendine uygun ilaçların geri ödemesini yapar

Analiz edilen tüm ülkeler, kanser tedavisinin belirli unsurlarını DRG'ye dayalı ödemenin dışında tutmaktadır (Tanıyla ilgili grup (DRG), hastane maliyetlerini daha iyi kontrol etmek ve ödeyen geri ödeme oranlarını belirlemek için benzer klinik tanılara sahip hastaları kategorize etmek için uygulanan bir vaka karışımı karmaşıklık sistemidir). Danimarka'da, son derece uzmanlaşmış tedavi hizmetlerine (örneğin, pankreas veya böbrek kanseri için) ihtiyaç duyan karmaşık kanser hastaları, belirlenmiş hastanelerde sağlanıyorsa DRG'ye dayalı ödemenin dışında tutulur

Tanımlanan 48 lisanslı endikasyon ülkeler arasında arasında farklılık göstermektedi). Finlandiya, Fransa, Almanya, İsveç ve Amerika Birleşik Devletleri en yüksek endikasyon yüzdesini Kabul eder ve endikasyonların % 90-100 geri öder. Kanada (%54), Avustralya (%46), İskoçya (%40), İngiltere (%38) ve Yeni Zelanda (%25) endikasyonların belirli kısmını geri öder. En düşük geri ödeme oranına sahip 5 ülkenin tümü, geri ödeme kararlarına bir maliyet-etkinlik analizine göre karar verdi ve esas olarak maliyet etkinliği eksikliği nedeniyle geri ödeme başvurularını reddetti; Yeni Zelanda'da, maliyet etkinliği eksikliği, aşırı maliyetten sonra ikinci önde gelen reddedilme nedeniydi. 9 ülkede, maliyetleri kontrol altına almak için risk paylaşım anlaşmaları kullanıldı. Başlangıçta geri ödeme için önerilmeyen endikasyonlar (Avustralya'da 9, Kanada'da 5 ve İngiltere, Yeni Zelanda ve İskoçya'da 3) daha sonra risk paylaşım anlaşmaları veya özel fiyatlandırma düzenlemeleri ile onaylandı. Almanya, tüm lisanslı EMEA endikasyonlarından oluşan toplam endikasyonların %92'sini (n = 44) geri ödedi. Fransa toplam endikasyonların %90'ını (n = 43) ve İtalya, %88'ini (n = 42) geri ödedi. Hollanda, toplam endikasyonların %77'sini (n = 37) ve EMEA lisanslı endikasyonların %84'ünü geri ödedi. Japonya, lisanslı endikasyonlarının %100'ü olan toplam endikasyonların %75'ini

(n = 36) geri ödedi. Toplam endikasyonların en azını geri ödeyen 5 ülke %54 (n=26) ile Kanada, %46 (n=22) ile Avustralya, %40 (n=19) ile İskoçya, %38 (n=18) ile İngiltere ve %25 (n=12) ile Yeni Zelanda oldu. Hiç bir ülkede kanser ilaçları ve nadir hastalık ilaçları Türkiyede olduğu gibi basin-yayın organlarının, ilaç firmalarına bağımlı doktorlar veya eczacıların baskıları, lobi faaliyetleri veya duygu sömürüleri ile değerlendirilmez. Bazı ülkelerde ilaçların alamayan hastalar için ilaç firmaları kendileri belirli yardım programları yapar veya silil toplum kurumları hastalar için çeşitli fonlar yaratır.

Daha fazla bilgi için:

International variability in the reimbursement of cancer drugs by publically funded drug programs

P.K. Cheema, ve ark., Curr Oncol. 2012 Jun; 19(3): e165–e176.

SONUÇ:

1. Türkiyede en kısa zamanda DSÖ temel ilaç listei baz alınarak temel ilaç listesi (350-500 ilaç) hazırlanmalıdır.

2. Temel İlaç listesinde bulunan ilaçlar tüm vatandaşlara ücretsiz olarak verilmelidir

3. Temel ilaç lsitesi dışındaki ilaçlarda ilaca göre değişik seviyelede katkı payı (%0-20-40-60-80-90 gibi) alınmalıdır.

4. İlaç geri ödemeleri mutlak farmakoekonomik prensipler göre yapılmalıdır.

5. Sağlık Bakanlığı ilaç ruhsatlarını gözden geçirmeli ve piyasaya verilmeyen ilaçların ruhsatlarını iptal etmelidir.

6. İlaçlar piyasaya verilmeden önce (eskiden olduğu gibi) kalite kontroluna tabi olmalıdır.

7. Dünyada benzeri olmayan kombinasyonlara jenerik (muadil) ilaç ruhsatı verilmemeli ve mutlak biyoyayarlanım-biyoeşdeğerlik istenmelidir.

8. Birici basamak için ciddi ve bilimsel tanı tedavi rehberi hazırlanmalı ve bu rehberde belirtilen ilaçların dışındaki ilaçlara geri ödeme yapılmamlıdır.

9. Her mahallye tıp fakültesi açılmasında vazgeçilmeli ve belirli sayıda öğretim üyesi (öğretim görevli veya doktor öğtetim üyesi değil) sağlanmalıdır.

10. Geri ödeme kurumlarına ve ruhsat komisyonlarına liyakata göre üye seçilmeli ve bu kurumlara seçilen kişilerin ilaç firmaları ile çıkar ilişkileri önlenmelidir.

Assessment of Medicine Pricing and Reimbursement Systems in Health Insurance Schemes in Selected African Countries (https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/246416/9789290233145-eng.pdf?sequence=1)

The U.S. endures the highest pharmaceutical prices in the world.

(https://craftmediabucket.s3.amazonaws.com/uploads/AV-DrugPrices-OnePager_Final.pdf)

OECD KÜRESEL PAZARDA İLAÇ FİYATLANDIRMA POLİTİKALARI (https://read.oecd-ilibrary.org/social-issues-migration-health/pharmaceutical-pricing-policies-in-a-global-market_9789758037315-tr#page1)

How Denmark, England, Estonia, France, Germany, and the USA Pay for Variable, Specialized and Low Volume Care: A Cross-country Comparison of In-patient Payment Systems (Int J Health Policy Manag. 2022 Dec; 11(12): 2940–2950)

TYPES OF ECONOMIC AND HUMANISTIC OUTCOMES ASSESSMENTS (https://www.accp.com/docs/products/ppc11/pharmacoeconomics.pdf)

Barriers and Facilitators of Pharmacoeconomic Studies: A Review of Evidence from the Middle Eastern Countries (nt. J. Environ. Res. Public Health 2022, 19(13), 7862)

WHO Model Lists of Essential Medicines: https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/371090/WHO-MHP-HPS-EML-2023.02-eng.pdf?sequence=1

PHARMACEUTİCAL PRICING AND REIMBURSIMENT SYSTEMS IN EASTERN EUROPE AND CENTRAL ASIA:  J Family Med Prim Care, v.3(4); Oct-Dec 2014