Önce FARMAMEDYA da Leventle başladık… İlaç sanayinin doktor, hasta ve sağlık otoritelerini nasıl kandırdıklarını elimizden geldiği kadar anlatmaya çalıştık. Seneler önce Türkiyede gabapentin ve pregabalin grubu ilaçların bir çok durumda endikasyon dışı kullanıldığını ve bu ilaçların bir çok durumda etkisiz olduğunu bilimsel olarak okuyucuya göstermeye çalıştık. Benzer şekilde antidepressanlar ve statinleri de anlttık. Bu yazılarımıza ilaç sektöründen, sektörün piyonlarından ve maalesef bilmeden bu ilaçları kullananlardan tenkid, hakaret ve tehditlere maruz kaldık. Büyük ilaç firmalrı tarafından hakkımızda davalar açıldı ve açılmaya devam ediyor. Her sene gerek Farmamedyada gerekse Klinikfarmakoloji.com da yazdıklarımızın doğruluğu ortaya çıktı. Gabapentin ve pregabalinin ağrıda etkisiz olduğu, iptila yaptığı çeşitli araştırmacılar tarafından ispatlandı. Aşağıda bu konuda 12 sene önce yazdıklarımız ve www.klinikfarmakoloji.com haberler kısmında ise yeni araştırmaları bulacaksınız. Umarım okursunuz!
Yeni bir Pfizer klasiği: Neurontin.... Levent’in anısına.... (06.11.2008)
Türkiye yılmaz bir şavaşçısını ben kardeşimi kaybettim. Hemen her gün birkaç kez konuştuğumuz, sorunları tartıştığımız, tüm baskılar-tehditler ile dalga geçtiğimiz Levent Kamacık’ın bedeni artık aramızda değil ama kendisi her zaman yanımızda olacak. Dostları bayrağı kaldığı yerden taşımaya devam edecek “dürüst, cesur, öncü, özgür” Farmamedya ruhu devam edecek. Sahtekarlar, hırsızlar, ahlaksızlar, soyguncular ve sözde bilim adamları hiç sevinmesinler, Leventin ruhu aramızda olacak...
Levent beni iki gün daha bekleyemedi ve ben Amerikadayken bırakıp gitti, son bir defa göremedim... Tüm dostlarının ve sevdiklerinin tekrar başı sağ olsun...
Pfizer’in daha önce Lustral, Celebrex, Bextra gibi ilaçlarında olduğu gibi bu seferde Neurontin kaideyi bozmadı ve Neurontinle hastaları, doktorları, sağlık kurumlarını, bilimsel dergileri ve kamuoyunu oyuna getirdi.
Lustral olayında mahkeme incelemesi sırasında ele geçirilen gizli firma belgeleri nasıl kandırıldığımızı gözler önüne sermişti. Bu seferde Pfizer iç yazışmalarının yine mahkeme sayesinde ele geçirilmesi bütün rezilliği gözler önüne serdi. Bu yazışmaların uzmanlar tarafından incelenmesi ve uzman görüşlerine göre Pfizer Neurontini onaylanmamış endikasyonlarda kullandırmakla kalmamış, araştırmaları manipüle ederek ilacın etkisizliğini gösteren araştırmaları baskılamış ve negatif yayınları durdurmaya çalışmıştır.
Pfizer aleyhine açılan davalarda sigorta şirketleri ve tüketiciler Neurontin sahtekarlığı için 4.9 milyar dolarlık dava açılmış durumda. Birt süre önce Pfizer Celebrex sahtekarlıkları için açılan davalarda anlaşma yönüne gitmiş ve 945 milyon dolar ceza ödemeyi kabul etmişti. Neurontin hakkında dava açıldığında mahkeme önce davanın reddine karar vermiş fakat daha sonra hakim 12 adet uzman raporunu görmeden karar verdiği için savcı Thomas Greene’den davaya devam etmesini istemiştir.
Geçen ay Boston bölge mahkemesi tüm dökümanları yayınlamış ve hastaların nasıl kandırıldığı ve firmanın karı için nasıl kanlarının emildiği ortaya çıkmıştır (bakınız ek1: Boston Bölge Mahkemesi dosyası). Bu dökümanlardan en çarpıcısı Neurontinin periferik nöropatide etkinliğini göstermek için yapılan 224 Nolu araştırma olarak bilinen meşhur çok merkezli Avrupa çalışmasıdır. Bu araştırma sonunda NEURONTİN’İN PERİFERİK NÖROPATİDE PLASEBODAN FARKSIZ OLDUĞU ortaya çıkmıştır. Bunun üzerine Eylül 2000 de Pfizer pazarlama üst yöneticisi (Pfizer marketing executive) John Marino, Neurontini büyük parazarlarda pazarlayan senyör pazarlamacı Angela Crespo’ya bir eMail atarak “224 Nolu çalışmanın yayınını geciktirmeliyiz, sonuçlar pozitif değil” der. Araştırmacılar ise çalışmanın bir an önce yayınlanmasını isterler. Bunun üzerine daha büyük bir ahlaksızlık ortaya çıkar, Neurontin takım lideri Michael Rowbotham Crespoya yazdığı mailde “.. araştırmacıları merak etmeyin, önemli olan makalenin ne şekilde yazılacağı ve takdim edileceğidir. Biz hiç bir şekilde araştırmacıların bu makaleyi kendilerinin yazmasına müsaade etmeyeceğiz” der. Vay anasını sayın seyirciler.. firma etiğine dikkat!..
2002 Yılında Pfizer hayalet yazarları makaleyi yazar ve iki dergiye gönderirler. Gelin görün ki iki dergide makaleleri yayınlamayı red eder!!!.. Diyabetic Medicine dergisi editörü Simon Heller, Pfizer’e yazdığı mektupta “makalenin birçok yerinde firma tarftarlığı (bias) olduğu için” makalenin reddedildiğini bildirir. Sonunda makaleyi hiçbir dergi kabul etmeyince Pfizer 224 nolu çalışma sonuçlarını diğer çalışmalarla harmanlayarak 2003 yılında küçük bir dergide yayınlar ve bunuda promosyonlarda kullanmaktan utanmaz.
Pfizer iç yazışmalarını inceleyen uzmanlardan birisi olan Prof. Kay Dickersin (John Hopkins Bloomberg School of Public Health) incelediği 21 araştırmadan 5 tanesinin pozitif sonuca vardığını ve 4 tanesinin yayınlandığını, 16 çalışmanın ise Neurontinin etkisiz olduğunu gösterdiğini belirterek “Pfizer yanlız negatif sonuçları yayınlamamakla kalmamış, negatif çalışmaların bazılarının sonuçlarını çarpıtıp-değiştirerek sahte makale halinde yayınlamıştır” diyerek, çok ağır bir suçlamada bulunmuştur.
Savcı Thomas Greene Pfizer’i Neurontinin etkinliğini illüzyonla bilimsel literatüre soktuğunu belirterek “ firma ahlaksızca (misconduct) ve etik dışı davranarak doktorların etkisiz Neurontini on milyonlarca reçete ettirerek, ciddi hastalığı olan hastaların sağlıklarını kaybetmeleri pahasına milyarlarca dolar kar ederek hastaları ve sigorta kurumlarını zarara uğratmıştır” diyerek suçlamıştır. ( 2004 Yılında Pfizer Neurontinle ilgili ayni suçtan (kriminal sağlık sashtekarlığı) suçlu bulunarak 430 milyon dolar tazminat ödemeyi kabul etmiştir.)
Neurontin sıklıkla off-label (endikasyon dışı) migren tedavisinde kullanılmasına rağmen konu çok tartışmalıdır. Bu konuda 12 araştırmayı değerlendiren Duke Üniversitesinden DR. Dougla McCrory “bu çalışmalar içinde en çok dikkati çeken 2 negatif çalışmadır ve bu çalışmalar halen yayınlanmamıştır. Tek pozitif çalışma küçük ve sorulara açık bir çalışmadır”. Bu çalışma tamamlandığında negatif sonuç çıkmış fakat 2001 yılında Journal Headache de yayınlandığında inanılmaz bir olay olmuş ve ilaç etkili bulunmuştur (Antiepileptic drugs in migrain prophylaxis, Ninan Mathew, Headache. 41: suppl.S 18-24, 2001, yazarın notu: N. Mathew tarafımızdan çok iyi tanınan, Texas ta özel bir baş ağrısı kliniğ sahibi olup, Pfizer’in danışma kurulu üyesidir). Bu nasıl oldu?. Çalışmada günde 1800-2400 mg Neurontin kullanılmıştır. Fakat yayınlanan çalışmada yanlız 2400mg kullananlar değerlendirilmiş, yarıdan fazlası 1800 mg kullanan ve etki elde edilmeyen hastalar değerlendirilmeyerek negatif olasn çalışma pozitife dönüştürlmüş ve dergide değerlendirme yapılmadan yayınlanmıştır. McCrory ye göre araştırmada inanılmaz ölçüde yanlış takdimde mevcut. Dr. N. Mathew yaptığı savunmada ilacın yüksek dozunun etkili olması üzerine böyle bir analiz yaptığını, bazıları hoşlanmasada bazen böyle analizler (sahtekarlıklar!!!) yapıldığını ileri sürmüş, fakat Harvard Üniversitesi klinik araştırma analiz uzmanı Dr. Abramson “çalışma usulüne uygun yapılmamış, dergide orijinal protolola uymayan değerlendirme yapılmıştır. Çok aşikar olarak “cherry-picking” (kiraz toplama) uslü, yani datalardan işine gelenler toplanarak yapılmıştır” diyerek bu yayının kabul edilemeyeceğini belirtmiştir.
Araştırmaların nasıl manüple edildiğini ve ahlaksızlığı ortaya koyan en ciddi iddia 1998 yılında “Journal of the American Medical Association, JAMA” da yayınlanan BACKONJA araştırmasıdır (Gabapentin for the symptomatic treatment of painful neuropathy in patients with diabetes mellitus: a randomized controlled trial. M. Barkonja ve ark., JAMA, 280: 1831-1836, 1998). Barkonja çalışması açık bir çalışmaolup 3600 mg/gün Neurontin plasebo ile karşılaştırılmıştır. Gelin görün ki araştırma yayınlanırken birden çift-kör oluvermiş ve de çalışma pozitif çıkmış!!!!... California Üniversitesi biyoistatistik profösörü Nicholas Jewell çalışmayı yeniden ve dürüst olarak değerlendirdiğinde “tedavi ile ilgili santral sinir sistemi yan etkileri elimine edildiğinde ilacın iddia edilen tüm etkenliği kaybolmakta, gabepentin ağrı tedavisinde, diğer 12 çalışmada da olduğu gibi, PLASEBODAN FARKSIZ bulunmuştur.
Nöropatik ağrı tedavisinde o dönemde Pfizer tarafından desteklenen 3 çalışma yapılmış ve üçüde negatif sonuçlanmış ve ağrı tedavisinde etkisiz bulunmuştur. Bu konu Pfizer ve maalesef FDA tarafından da bilinmekteydi. Abramson, Pfizer’in kendi danışmanları “bu ilaç nöropatik ağrıda etkisiz” demelerine rağmen gözünü para hırsı kapamış Pfizer pazarlamacıları ağrı konusunda dünya çapında büyük bir pazarlama faliyetine girerek önce doktorları, sonra hastaları kandırdığını ileri sürmüştür (Bakınız ekteki Abramson uzman raporu). Ele geçen eMaillerde bir firma yetkilisi arkadaşına negatif nöropatik ağrı sonuçları hakkında “sonuçlar grafik şeklinde takdim edildiğinde daha iyi görünüyor!” diyor, diğer bif Pfizer personeli araştırmacıların yazdığı makalede sonucu değiştirerek “ağrıda çok az etki” ifadesini “ağrıda daha da fazla iyileşme” şekline dönüştüryor. Başka bir yazışmada ise “Neurontinin Pazar başarısını etkileyebilecek hiç bir yayına müsaade etmeyeceğiz” deniliyor.
Sevgili Levent oradan da görebileceğin gibi burada değişen birşey yok. Hastaların kanını emmeye devam eden bazı firmalar, satılık ve kiralık sözde bilim adamları, vurdum duymaz bürokratlar, cehaletin önesinde aymazlar işlerine devam ediyor. Halen etkisi olmadığı artık kesin olarak bilinen endikasyonlarda ayda 130-140 YTL harcatılarak hastalar ve SGK sömürülüyor . Senin deyiminle “Kağıttan kaplanlar” sülükleri beslemeye devam ediyor... Bıraktığın yerden devam edeceğiz, rahat uyu...
DEVAM EDECEK
Not:
1.Özellikle Sağlık Bakanlığı ve SGK yetkilileri ve bu ilacın avukatlığını yapanların ekteki raporları ve daha sonra yayınlayacağımız uzman raporlarını dikkatle okumalarını öneririz..
2. Pfizer Türkiye yetkililerinin konu ile ilişkili açıklamaları ektedir. Pfizer Genel Müdürü Sayın Melih Memecan ve Medikal Direktör Dr. Hüseyin Demircan’a duyarlılıklarından dolayı teşekkür ederim. Umarım onlarda bizim açıklamalarımızı dikkatle okurlar..
Değerli Hocam,
Melih Bey in tarafiniza gondermis oldugu cevaba ek olarak bazi bilgileri asagida bulabilirsiniz.
Neurontin ile ilgili son dönemde medyada yer alan haberlerde bahsi geçen konular halen Amerika'daki ilgili mahkemeler tarafindan degerlendirilmekte olan bir surectir.
Haber konusu olan Neurontin 224 nolu çalışmasına Pfizer Türkiye katılmamıştır ve Neurontin ile Türkiye'de Pfizer'in herhangi bir klinik çalışması yürütülmemiştir.
Farklı klinik çalışmalardan elde edilen bulgular Gabapentin'in; periferik ve santral nöropatik ağrı durumlarında etkin ve güvenilir bir tedavi seçeneği olduğunu ve yaşam kalitesini yükselttiğini göstermektedir. 1-22
Güncel tedavi kılavuzlarına göre Gabapentin nöropatik ağrıda ilk tedavi seçeneği olarak onerilen bir ilaçtır. 2, 23-25
Referanslar:(Not: aşağıda Pfizer tarafından bize gönderilen referansların çoğu firma tarafından desteklenen makalelerdir. Ne kadar güvenilir???)
1. Serpell MG and the Neuropathic Pain Study Group. Pain. 2002;99(3):557-566.
2. Attal N. et al. EFNS Guidelines on pharmacological treatment of neuropathic pain,European J Neurology 2006, 13: 1153-1169
3. Cochrane Database of Systemic Reviews 2005 Issue.3 Art. No:CD005452
4. Yıldırım K et al The Pain Clinic 2003 Vol.15, No.3 pp.213-218
5. Haller H et al J Neural Transm 2003;110:977-981
6. Turan A et al Anesthesiology 2004;100:935-938
7. Yaksi A et al Spine 2007;32:939-942
8. Turan A et al Anesth Analg 2007;104:97-101
9. Pandey CK et al Anesth Analg 2005;101:220-225
10. Hughes RA et al Arch Neurol 2005;62:1194-1198
11. Rusy LM et al J Pain Symptom Manage 2001;21:78-82
12. Saracoglu M J Musculoskeletal Pain 2005:Vol 13(4) 27-32
13. Bone M et al Reg Anesth Pain Med 2002;27:481-486
14. Tan A et al Clin Rheumatol 2007;26:561-565
15. Vusse AC et al BMC Neurology 2004;4:13:1-9
16. Rowbotham MC Clin J Pain 2006;22:425-429
17. Attal N et al Eur Neurol 1998;40:191-200
18. Epstein B et al J Nero Rehab 1998;12:81-86
19. Solaro C et al Neurol Sci 2005;25:307-310
20. Marcus DA. Chronic Pain, Humana Press 2005, Chapter 8
21. Ross JR. et al. Journal of Palliative Medicine, 2005, Vol:8,No:6
22. Caraceni A. et al. Journal of Clinical Oncology, July 2004, Vol.22, No:14
23. Dworkin RH et al. Pain 2007,132;237-251
24. Moulin DE, Pain Res Manage Vol:12,No:1, 2007
25. Dubinsky RM et al. Neurology 2004; 63: 959-965
Saygılarımla,
Dr. Hüseyin Demircan
Medikal Direktor
Pfizer Turkiye
BİLİM NEREYE GİDİYOR?
Yine uzun bir süre bu köşede yazamadım ama haberleri vermeye devam edebildik. Yandaki haberlerden de anlayacağınız gibi bu arada Türkiyede ve dünyada ilaç arenasında çok önemli gelişmeler oldu. Pioglitazon ve parasetamol’ün kanserojen etkisinden tutun, Champix’in yan etkileri, statinlerdeki kısıtlamalar, gabapentindeki gelişmeler dünyada tartışılırken Türkiyede yetkililer günü ve bu arada bazı firmaları kurtarma çabasında...
Bilimsel tartışmaların başında gabapentin (NEURONTIN, EVIPTIN, GABATEVA, NEPITIN, NERUDA, GABASET, GABTIN) gelmekte. Okurlarımız eski yazılarımıza bakarlarsa bu konuda daha öncede bu sayfalarda onlarca yazı ve haber çıktığını göreceklerdir. Pfizer ve Warner Lambert NEURONTIN ile ilgili olarak ABD de rekor tazminatlar ödemişler ve ödemeye de devam etmektedir..
Gabapentinin ne işe yaradığı bilimsel açıdan çok iyi bilinmemektedir. İlaç epilepsiden, post-herpetik nöraljiye, nöropatik ağrıya, bipolar bozukluklara, migrene, çeşitli diğer ağrılara etkili. Bir yazar NEURONTİN’i 21. Yüzyılın “YILAN-YAĞINA, SNAKE-OIL” benzetmekte ve şimdiye kadar firma tarafından hangi hastalık için denenmişse etkili bulunmuş bir ilaç!!!! Bu hakikaten doğru mu?.
Geçen haftalarda ABD de yapılan, NEURONTIN ile ilgili STEP çalışmasını kritize eden ve Arch Int Med de yayınlanan (Samuel D. Krumholz; David S. Egilman; Joseph S. Ross; Study of Neurontin: Titrate to Effect, Profile of Safety (STEPS) Trial: A Narrative Account of a Gabapentin Seeding Trial, Arch Intern Med, Jun 2011; 171: 1100 - 1107.; Background Seeding trials, clinical studies conducted by pharmaceutical companies for marketing purposes, have rarely been described in detail.
Methods We examined all documents relating to the clinical trial Study of Neurontin: Titrate to Effect, Profile of Safety (STEPS) produced during the Neurontin marketing, sales practices, and product liability litigation, including company internal and external correspondence, reports, and presentations, as well as depositions elicited in legal proceedings of Harden Manufacturing vs Pfizer and Franklin vs Warner-Lambert, most which were created between 1990 and 2009. Using a systematic search strategy, we identified and reviewed all documents related to the STEPS trial in order to identify key themes related to the trial's conduct and determine the extent of marketing involvement in its planning and implementation.
Results Documents demonstrated that STEPS was a seeding trial posing as a legitimate scientific study. Documents consistently described the trial itself, not trial results, to be a marketing tactic in the company's marketing plans. Documents demonstrated that at least 2 external sources questioned the validity of the study before execution, and that data quality during the study was often compromised. Furthermore, documents described company analyses examining the impact of participating as a STEPS investigator on rates and dosages of gabapentin prescribing, finding a positive association. None of these findings were reported in 2 published articles.
Conclusion The STEPS trial was a seeding trial, used to promote gabapentin and increase prescribing among investigators, and marketing was extensively involved in its planning and implementation.
G. Caleb Alexander; Seeding Trials and the Subordination of Science: Comment on "Study ofNeurontin: Titrate to Effect, Profile of Safety (STEPS) Trial", Arch Intern Med, Jun 2011; 171: 1107 - 1108.” bir makale başta bilim çevreleri olmak üzere kamuoyunu bilimsel sahtekarlıklara karşı bir kere daha uyardı.
Daha önce Pfizer manipüle ettiği sözde bilimsel yayınlarla kamuoyunu yanıltmış ve Neurontin ile ilgili negatif çalışmaları örtbas etmiş ve bu durum binlerce sayfa dökümanın incelenmesi sonucu uzmanlar tarafından ispat edilmiş ve firma milyonlarca dolar tazminat ödenek zorunda kalmıştı. Pfizer’in uyguladığı ve uygulamaya devam ettiği taktik aslında çok basitti. Etki elde edilmeyen veya negatif etki elde edilen çalışmaları yayınlamamak veya yayını mümkün olduğu kadar geciktirmek, negatif sonuçları çarptırarak pozif gibi göstermek veya negatif çalışmaları pozitif çalışmalarla ayni havuza atarak elma ve armutları beraber değerlendirip negatif sonuçları kamufle etmek. Diğer bir yöntemde bilimsel değeri olmayan yemleme “seeding” araştırmalar..
Pfizer’in kendi dökümanları üzerinde yapılan incelemelerde Neurontin ile ilgili en az 16 araştırmada ilacın satışını artırmak için sonuçların değiştirldiği, bazı negatif sonuçların çıkartıldığı veya değiştirldiği tesbit edilmiştir. Diğer taraftan yapılan 20 araştırmadan 8 tanesi tıbbi dergilerde yayınlanmamış, diğer 8 tanesinin protokolu değiştirilerek alternatif sonuçlara gidilmiştir.Yani bu çalışmalarda da beklenen etkiler çıkmamıştır.
Bu yıl 9 Şubatta Center for Clinical Trial at the Bloomberg School of Public Health de Neurontin Davaları ile ilgili bir seminer yapılmıştır(Thomas M. Greene Leads Seminar on Off-Label Promotion at Johns Hopkins University, “How Industry Distorted the Scientific Evidence and Turned ‘Snake Oil’ Into a $10 Billion Blockbuster: Lessons for Public Health.”). Bu simpozyumda Pfizer’in Neurontin’i endikasyon dışı alanlarda nasıl pazarladığı ve bilgileri nasıl işine geldiği gibi değiştirdiği detaylı bir şekilde tartışılmıştır. Green, Dr. Dickersin ve eski FDA başkanı Dr. David Kessler’in uzman görüşleri ile ilk defa Pfizer’e karşı RICO (Racketeer Influenced and Corrupt Organizations Act “ ahlaksız organizasyonlar”) davasını açmış ve kazanmıştır. Bu dava Pfizerin gerçek dışı bilgilerle ilacın endikasyon dışı kullanımını sağladığını ispatlayrak 47 milyon dolar tazminata ve hemen akabinde “California Unfair Competition” kanununa göre 102 milyon dolar daha ceza ödemesine yol açmıştır.
D. Samuel ve arkadaşları yaptıkları araştırmada Pfizer tarafından yayınlanan çalışmaların ilaç satışlarını artırmak için yapılmış yemleme çalışmalar olduğunu ortaya koyuyor. Hernekadar yemleme “seeding” çalışmalar suç olmasada “ETİK DIŞI” Kabul edilmektedir. Bu çalışmalarla doktor ve hastalar kandırılmakta, araştırmaya katılanlar hakikaten araştırma yaptıkların zannetmekte ve bunun karşılığı firmalardan ciddi maddi çıkar sağlamaktadırlar. Çalışmaya katılanların hemen hiçbirisi makaleyi bile görmemektedir.
Yukarıda bahsettiğimiz RICO vakasında mahkeme 3 Kasım 2010 da şu kararı veriyor “NEURONTİN kanunsuz bir şekilde, hemen hiçbir bilimsel veriye dayanmadan, endikasyon dışı aşırı satışı FDA kurallarına da uymamaktadır. Beş haftalık duruşma sonucu mahkeme Pfizer’in çeşitli hile ve sahtekarlık (fraud) yöntentemleri ile NEURONTİN’i endikasyon dışı olarak bipolar bozukluklarda, migrende ve nöropatik ağrıda (özelikle 1800 mg/gün doz ve üstünde) pazarladığını, NEURONTİN’in yanlız postherpetik nöralji ve epilepside endikasyonu olduğuna karar verdi (MAHKEME DOSYASI YAZIMIZIN EKİNDE GÖRÜLEBİLİR).
Umarız Türk yetkililer ruhsat verirken dosyaları daha iyi inceler ve dünyadaki gelişmeleri firma toplantılarından değil, tarafsız araştırmacıların yayınlarından öğrenirler.
NOTLAR:
1. Türkiyede halen her türlü nöropatik ağrıda, çeşitli firmaların jenerik ürünlerinde farklı endikasyonlarda!!!! ve 3600 mg a kadar dozlarda Sağlık Bakanlığı izni ile kullanılabilmektedir).
2. Neurontin ile ilgili yemleme çalışmalarına örnekler (acaba kaç hocamız veya doktorumuz bu referanslarla meslekdaşlarını yanılttı? Ve karşılığında neler aldılar????)
Efficacy of gabapentin as adjunctive therapy in a large, multicenter study. The Steps Study Group.Morrell MJ, McLean MJ, Willmore LJ, Privitera MD, Faught RE, Holmes GL, Magnus L, Bernstein P, Rose-Legatt., Seizure 9: 241-248, 2000 (Columbia University, The Neurological Institute, New York, NY, USA.)
Dosing to efficacy with neurontin: the STEPS trial. Study of Titration to Effect Profile of Safety., Morrell MJ., Epilepsia. 1999;40 Suppl 6:S23-6; discussion S73-4. (Department of Neurology, Columbia University College of Physicians & Surgeons, New York, New York, USA.)
AUStralian study of titration to effect profile of safety (AUS-STEPS): high-dose gabapentin (neurontin) in partial seizures.Beran R, Berkovic S, Black A, Danta G, Dunne J, Frasca J, Grainger K, Kilpatrick C, McKenzie R, McLaughlin D, Schapel G, Somerville E., Epilepsia. 2001 Oct;42(10):1335-9 (Strategic Health Evaluators, Chatswood, Australia.)
Outcome evaluation of gabapentin as add-on therapy for partial seizures. "NEON" Study Investigators Group. Neurontin Evaluation of Outcomes in Neurological Practice.Bruni J., Can J Neurol Sci. 1998 May;25(2):134-40. (Wellesly Hospital, Toronto, Ontario, Canada)
Yeni literatür:
https://www.cochrane.org/CD007938/SYMPT_gabapentin-chronic-neuropathic-pain-adults
https://www.acsh.org/news/2017/12/26/neurontin-over-hyped-and-underwhelming-12242