SALGINLAR, AŞI, VE VURGUNCULUK

COVID-19 dünya çapında ülkeleri etkilemiş olsa da beklenen bir olaydı. Son pandemi sağlık, ekonomik ve sosyal kaosa yol açarken, kapitalizim de bir şekilde halk sağlığı felaketinin temelini attı. Özel sektör bir taraftan vurgunculuk peşinde diğer taraftan pervasız ve kontrolsuz ilaç, aşı ve tıbbi malzeme üretimi peşinde.  İlaç üretimi ve AR-GE si genellikle tamamen piyasa güçlerinin elinde.

Coronavirus bilinmeyen bir tehdit değildi. SARS, coronavirus ailesinin bir parçasıdır. ABD hükümeti son 20 yılda coronavirus araştırmalarına 600 milyon dolardan fazla harcadı. Uluslararası viral  yayılmaların (Sars-CoV1, MERS, ZİKA,EBOLA gibi) binlerce ölüme sebep olacağı ileri sürüldüyse de yalnız EBOLA için geliştirilen aşı piyasaya çıkabildi (https://www.theguardian.com/commentisfree/2020/mar/04/market-coronavirus-vaccine-us-health-virus-pharmaceutical-business ). Bir süre önce ABD Ulusal Allerji ve Enfeksiyon Hastalıkları Enstitüsü (NIAID) İngiltere ve Avusturalyadaki üniversitelerin araştırmalarını da dikkate alarak MODERNA firması ile birlikte COVID-19’a karşı aşı geliştirmeye başladıysa da aşının kullanımının bir yıl sürebileceği düşünülmektedir. ABD de ve diğer ülkelerde de çeşitli aşı çalışmaları devam etmektedir (http://www.klinikfarmakoloji.com/haber/corona-asisinda-son-durum-8-nisan-2020). NIDA aşıyı piyasaya sürülecek hale getirse de aşı üretimi için büyük firmalara ihtiyacı olacaktır. Pfizer, Sanofi, Novartis gibi büyük ilaç firmaları NIDA patentlerini konsolide etmek isteyeceklerdir. Aşı milyonlarca hayat kurtaracak olsa da ilaç firmaları fiyat kontrolü olmamasını ve karlarına karışılmamasını istemekte, yani piyasa ekonomisi insanları kendi kaderlerine bırakmaktadır.

ABD de ilaç araştırmaları bütçesi  2018 yılında 194.2 milyar dolar olmuştur. Bunun %67 si özel sektörden, %33 ü federal kaynaklardan, akademik ve araştırma enstitülerinden gelmiştir. İlaç firmaları  AR-GE harcamalarını çok kar getirecek biyofarmasötik ürünler, insülin gibi çok kar getirecek ürünlere harcamayı tercih etmektedirler. Salgın hastalıklar için kendi inisiyatifleri ile, çok daha az karlı yeni aşı geliştirmeye heves etmemektedirler. Aşı geliştirme, geri dönüşlerin asla garanti edilemeyeceği, zor, pahalı ve zaman alıcı bir süreçtir.

ABD hükümeti 1976 da domuz gribi için ulusal aşı programını başlattı. MSD, Merrell, Wyeth ve Parke-Davis firmaları ürettikleri 100 milyon doz aşıyı karları garanti edilmeden, yan etkilere karşı sorumsuzluk garantisi verilmeden hükümete satmayı reddettiler ve maalesef istediklerini kabul ettirdiler. 2009 Yılında yeni bir inflüenza-A virüs salgını oldu, ABD de 60 milyon kişi enfekte oldu, 12.469 kişi öldü. Bu arada FDA dört aşıyı onayladı ve bu aşılara milyonlarca dolar harcandı ama aşı erişkinlerde çocuklara nazaran çok daha az etkili bulundu. 2017 de Norveç’in öncülüğünde ‘’Daha Güvenli Bir Dünya İçin Yeni Aşılar’’ sloganı ile  CEPI (Coalition of Epidemic Preparedness Innovatıon) kuruldu  (https://cepi.net/about/whoweare/) . COVID-19 geçen Aralık ayında tesbit edildiğinde CEPI aşı araştırmaları için 759 milyon dolar topladı, Japonya, Almanya, Kanada, Avusturalya, Norveç, Wellcome Trust ve Bill ve Melinda Gate vakfı 460 milyon dolar katkıda bulundu.

CEPI  aşı araştırma AR-GE ekibi tarafından 115 aşı adayı belirlenmiş ve gelişmeler ‘’Nature Drug Discovery’’ de yayınlanmıştır (https://www.nature.com/articles/d41573-020-00073-5).

COVID-19’a neden olan SARS-CoV-2 nin genetik sekansı, 11 Ocak 2020 de yayınlanmış ve aşı geliştirilmesini tetiklemiştir. Türkiyede ise virüsün Nisan 2020 de izole edildiği (!) basında büyük manşetlerle yayınlanmıştır. İlk COVID-19 aşı adayı 16 Mart 2020 de insanda denenmeye başlamıştır. 8 Nisan 2020 tarihi itibari ile küresel aşı AR-GE havuzunda 78 i aktif olarak onaylanan, 37 si kesin onaylanmayan 115 aşı adayı vardır. 78 Aktif projeden 73 tanesi şu an preklinik (klinik öncesi) aşamadadır. En gelişmiş ve klinik araştırma safhasına geçen adaylar: Moderna'dan mRNA-1273 , CanSino Biologicals'dan Ad5-nCoV , Inovio'dan INO-4800 , LV-SMENP-DC ve Shenzhen Geno-Immune Medical Institute'tan patojene özgü aAPC dir.