Farmakolojideki gelişmeler çok hızlı oluyor. Neredeyse farmakolojik bilgilerin yarı ömrü altı ayında altına iniyor. Son iki ayda yaşananlara bakın. Bir taraftan CRESTOR’un diyabete sebep olduğu açıklanıyor, diğer taraftan FDA, JUPITER çalışmasına dayanarak, CRESTOR’un kalp krizi ve inmeyi önlemek için, kolesterol seviyesi normal, sağlıklı görünen kişilerde kullanımına onay veriyor. Önce diyabetten başlayalım.
Crestor ve diğer statinler ile yapılan birçok çalışmada statinlerin bazılarının diyabete sebep olduğu, diyabeti şiddetlendirdiği veya insüline direnci artırdığı biliniyordu. Sattar ve arkadaşları Lancet te yayınladıkları meta analizde (Lancet. 2010 Feb 27;375(9716):735-42), 90.410 kişiyi değerlendirdiklerinde statin kullanımının kullanmayanlara nazaran diyabet oluşumunu %9 artırdığını ortaya koydular. İşin garibi Crestor'un diyabete sebep olduğu Astra Zeneca tarafından yapılan “Justification for the Use of Statins in Primary Prevention: An Intervention Trial Evaluating Rosuvastatin, JUPITER” çalışmasında da ortaya çıkmasıydı. İşin daha öncesine gidersek görülür ki Astra Zeneca işin başında CRESTOR için yaptığı araştırmaları bilime hizmet için değil, marketing (pazarlamaya) yönelik yapmış. Pfizer ilk defa 2002 yılında Lipitor ile 8 milyar dolar satış yapınca bu bütün firmaların iştahını kabarttı. 2003 Yılı 2. Çeyreğinde vergi öncesi karı %17 azalan AZ (Astra Zeneca) tüm gücü (!) ile Crestor’un FDA onayını ve neticesi ilk 3 ay içinde %2 pazar payı kazandı ve ilk yıl 1 milyar dolar ciro yaptı. Bütün bunlar için de herşeyi ve her yolu mübah saydı. Crestor’un pazarlaması Galaxy programı çerçevesinde yapıldı. Galaxy program birbirine benzemez, değişik klinik şartlarda yapılmış 16 klinik araştırmayı bir şemsiye altında kamuoyuna yutturma program idi. Bu sebeple de kendi yaptıkları klinik araştırmalara MERCURY, STELLAR, ORBITAL, ASTREOID, METEOR, JUPITER gibi kozmik çağrışım yapan isimler verdiler. Daha henüz hiçbir klinik çalışma sonuçları tam alınmadan inanılmaz istatistik oyunları ve kıyaslamalarla CRESTORU pazarlamaya başladılar. Örneğin STELLAR çalışması (Current Medical Research and Opinions, 2003; 19:P1-10). Bu çalışmada Rosuvastatin, atorvastatin, simvastatin, ve Pravastatin ile 2268 primer hiperkolesteremide 6 hafta deneniyor ve nasılsa bu çalışmada tüm dozlarda lipid seviyesini düşürme yönünden diğer ilaçlardan daha üstün bulunuyor (!). Benzer şekilde Astra Zeneca için çalışan James Balsetto ve ark. (AJC, 2003) 5 küçük çalışmanın zayıf çıktılarını bir potada toplayarak ve istatistiği çarpıtarak rosuvastatini mucize ilaç olarak lanse etmekten çekinmiyor. Bu makaledeki esas sorun American Journal of Cardiology gibi bir derginin nasıl olupta böyle, tamamen ticari bir makaleyi Kabul etmesi!.. Daha önceki yazılarımızda ilaç firmalarının tıbbi dergilerle nasıl “yatak arkadaşlığı” yaptığını uzun boylu anlatmış ve BMJ editörürünün “maalesef bizler ilaç firmalarının kontrolundayız” itirafını sizlere duyurmuştuk…
Neden ciddi bilim insanları statin meselesini bu kadar ciddiye alıyor? Bunun başında bu ilaçların emniyetinin henüz tam olarak anlaşılaması ve uzun sure kullanımda nelere sebep olabileceğinin bilinmemesi. Bunun en güzel örneği 2001 yılında Bayer’in cerivastatinin ölümcül rabdomiyolize (kas erimesine) sebep olduğunun ortaya çıkması üzerine yasaklanması ve Astra Zeneca’nın gönüllü olarak 80 mg CRESTOR’u emniyetine güvenemediğ için piyasadan çekmesi (Lancet,362: 1341,2003). Birçok araştırmacı CRESTOR’un 40 mg dozu içinde ayni endişeleri taşımakta ve buda son çalışmalarla gerçek olmakta. Senelerdir söylenmesine rağmen CRESTOR’un diyabet yapıcı etkisi ancak birkaç ay once kamuoyunun dikkatini çekti. Kimbilir kaç kişide statin dolayısı ile diyabet gelişti. Geçen ay CRESTOR’un diyabet yapıcı etkisinin Türk basınında yayınlanması üzerine benim bölümümde 3 kişinin yakınında bu sebeple diyabet ortaya çıktığını gördük. Bunlardan birisi 80 yaşında bir hanım. Statine başladıktan kısa bir sure sonra tip 2 diyabet çıkıyor ve kimse kendisine hangi ilaçları kullandığını sormuyor (bu hanımın ne ailesinde diyabet hikayesi ve nede 80 yaşına kadar en ufak bir diyabet şikayeti yok). Bu olay şunu gösteriyor, hakiki hayatta bir çok yan etki göz ardı edilebiliyor.Örneğin rosuvastainin sebep oduğu proteinüri ve mikroskobik hematüri (kanama)nin zararları neler olacak ve hakiki hayatta nekadar görülecek?.. Hakiki hayat takipleri ile klinik araştırma farklılıkları bu işte. Kontrollu klinik araştırmalarda CRESTOR’un anlamlı olarak diyabete sebep olduğu gösteriliyorsa hakiki hayatta bu risk onlarca misli daha yüksek demektir. Hele hele kolesterol seviyeni düşürmekle özellikle kardiyak ölümler arasında bir ilişki kurulamamışken!!!
JUPITER araştırması yayınlandıktan sonra FDA bu çalışmaya dayanarak CRESTOR’a birincil kardiyak korunma için onay verdi. Bu çalışma ne kadar doğrudur? Çalışma GCP ye (Good Clinical Practice-İyi Klinik Uygulamalar) yapılmışmıdır? Beş sene sürecek çalışma neden 1.9 senede sonlandırılmıştır?... Bu ve diğer soruların cevabını bir sonraki yazımızda bulacaksınız.
Gelecek yazıya hazırlık olmak üzere kolesterolün fizyolojik fonksiyonlarını kısaca hatırlayalım ve bunların bozulmasının nelere sebep olabileceğini düşünelim. Bu fonksiyonların çoğunun bozulmasının hangi klinik tabloyu ortaya çıkarttığı bilinmekte. Bazıları ise teorik olarak yol göstermektedir. KOLESTEROL:
1. HORMONLARIN TEMEL TAŞIDIR. MİNERAL METABOLİZMASINI, KAN ŞEKERİNİ DÜZENLEYEN HORMONLAR, STRES HORMONLARI, SEKS HORMONLARI (TESTOSTERON, ÖSTROJEN, PROGESTERON) KOLESTEROLDEN YAPILIR VEYA BAZILARININ TEMELİNİ TEŞKİL EDER.
2. Hücrede lipid moleküllerini birbirine bağlayarak hücre membranlarını stabilize eder. Kolesterol yokluğunda hücreler yıkılır.
3. Sinir hücrelerinde miyelin kılıfın çok önemli bir parçasıdır. Kolesterol eksikliği/yokluğunda beyin fonksiyonları bozulur. Hafıza kaybı olabilir.
4. İmmün system için gereklidir.
5. Vücudun tamir materyalidir. Yaraların iyişeşmesini sağlar.
6. Vücuttaki hemen her hücrede bulunur.
7. BEYİN VE SİNİR SİSTEMİ İÇİN HAYATİ BİR MADDEDİR.
8. Depresyona karşı koruyucudur. Serotoninin kullanımında rolü vardır.
9. YAĞLARIN HAZMI İÇİN GEREKLİ SAFRA TUZLARININ YAPIM TAŞIDIR.
10. D vitamin prekürsörüdür.
11. Kuvvetli antioksidandır. Serbest radikallere ve dolaylı olarak kansere karşı koruyucudur.
12. Özellikle LDL kolesterol (kötü kolesterol) enfeksiyonlarla mücadelede yardımcıdır.
Notlar:
1. Her ne kadar muhatabımız Astra Zeneca Türkiye değilde ise de, eğer arzu ederlerse CRESTOR ile ilgili cevap veya görüşlerini bu sayfada gönderildiği şekilde (gelecek yazıdan önce) bu sütunlarda yayınlayacağız. Bu konu daha önce şifaen kendilerine iletilmiş olup herhangi bir cevap alınamamıştır
. 2. Yazılarımızda CRESTOR ismini kullanıyorsak da, Türkiyede rosuvastatin ihtiva eden diğer ürünler: ( COLNAR, Sanovel; ROSUCOR, Salutis; ULTRAX, Nobel; ROSUFIX, Mentis).
3. Daha önce de defalarca yazdığımız halde hiçbir cevap alamadığımız soruyu tekrarlıyoruz.Bazı ilaçların combine preparatlarının tek aktif maddeden ucuz olmasını neyle izah ediyorsunuz? Bu ilaç, Eczacılık Genel Müdürlüğü eli ile cebinden ilaç parasını ödeyen vatandaşları cezalandırma değilmidir? Bunu referans fiyat vs kıvırtmasına girmeden nasıl izah edeceksiniz. Size bir örnek verelim: Micardis 80 mg 28 tablet 45.04 TL. Micardis plus 80mg + 12.5 mg hidroklortiyazit 28 tablet 25.30 TL. Tek başına telmisartan’ın combine preparattan 19.74 TL daha pahalı.SGK ise tek başına Micardis’e 3.6 TL daha fazla ödenmekte ve bu bizlerin cebinden çıkmaktadır. Dünyada bunun benzeri var mı?